| 2017 |
Zabrze
Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 11
Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 11
| 2017 |
Zaskakująco, pierwszym Żydem wspomnianym w kronikach Zabrza był… ochrzczony Ignatius Marcus, który zmienił swoją religię w 1771 roku. Po odkryciu złóż węgla kamiennego (przez Salomona Isaaca, żydowskiego kupca pochodzącego z Brabancji) pod koniec XVIII wieku możliwy był rozwój gmin śląskich, w tym zabrzańskiej – stanowiła ona siedzibę pierwszej państwowej kopalni węgla. Żydzi zabrzańscy do 1872 roku podlegali pod gminę bytomską. W drugiej połowie XIX wieku ich liczebność wzrastała, co znajdowało odzwierciedlenie we wkładzie żydowskich przedsiębiorców w rozwój przemysłowy miasta. Wybudowana wówczas synagoga w stylu romańsko-mauretańskim została spalona w czasie Nocy Kryształowej, która przyniosła zorganizowane prześladowania zabrzańskich Żydów. Do dzisiaj pozostały po nich nieliczne oznaki ich przedwojennej obecności – tablica w miejscu dużej synagogi, budynek kahalny z gwiazdą Dawida na placu Warszawskim oraz kirkut z wieloma zachowanymi macewami.
Uczniowie III Liceum Ogólnokształcącego z Oddziałami Dwujęzycznymi w Zespole Szkół Ogólnokształcących nr 11 w Zabrzu podjęli się odkrywania nieznanej im historii zabrzańskich Żydów wiosną 2017 roku. Od początku warsztatów Szkoły Dialogu byli bardzo pozytywnie nastawieni do tematyki i pracy trenerek Forum, wykazywali wiele inicjatywy i zaangażowania.
Długo rozmawiali z trenerkami na tematy takie jak pozycja rabina, samostanowienie gmin, koszerność, wykorzystywanie macew jako budulca w trakcie i po wojnie, getto ławkowe czy numerus clausus. Uczniowie zdecydowali się na przygotowanie wycieczki, która pokaże historię zabrzańskich Żydów uwzględniając śląski i niemiecki kontekst.
Przygotowując się do roli przewodników po żydowskiej przeszłości Zabrza licealiści nie ustawali w poszukiwaniach. Dotarli nie tylko do archiwalnych zdjęć i szczegółowych publikacji, ale też do wyjątkowych osób mogących podzielić się dodatkowymi informacjami. I tak w trakcie przygotowań do wycieczek konkursowych uczniowie zorganizowali wykłady: Lidera Dialogu pana Dariusza Walerjańskiego, badacza i pasjonata historii Żydów na Górnym Śląsku oraz społecznego opiekuna cmentarza żydowskiego w Zabrzu; pani Krystyny Weigl-Albert, która opowiedziała historię swojego dziadka profesora Rudolfa Weigla – Sprawiedliwego wśród Narodów Świata; pana Piotra Hnatyszyna, historyka Muzeum Miejskiego i twórcy Słownika Zabrzańskich Żydów. Udało się także spotkać z panem Herbertem Mynarkiem, urodzonym w 1925 roku wychowankiem Gimnazjum Męskiego, poprzednika III Liceum Ogólnokształcącego. Pan Mynarek opowiadał o tradycjach tolerancji w szkole, wzrastającym antysemityzmie lat 30. oraz wspomnieniach Nocy Kryształowej – palącej się synagodze i znikających żydowskich kolegach.
Swoją wycieczkę uczniowie mieli szansę przeprowadzić trzykrotnie – dla dwóch klas gimnazjalnych oraz dla grupy francuskich uczniów odwiedzających Zabrze w ramach wymiany. Uczestnicy mogli posłuchać o żydowskich profesorach uczących przed wojną w ich szkole, zobaczyć nagrobki zabrzańskich Żydów oraz poznać sylwetkę Juliusa Kochmanna – słynnego producenta likierów i właściciela najpiękniejszego hotelu w mieście. Szczególnie zainteresowanie temat wzbudził wśród klasy niemieckojęzycznej, która zaciekawiona była powiązaniem miejscowych Żydów z kulturą i historią niemiecką.
Dla upamiętnienia projektu absolwenci Szkoły Dialogu zdecydowali się zasadzić drzewo z zakopaną obok kapsułą czasu, a także namalować na dziedzińcu szkolnym nazwę swojego projektu – „Mapamięci”.
Warsztaty Szkoły Dialogu to nie tylko wiedza na tematy żydowskie. Uczestnicy podkreślali możliwość integracji z innymi uczniami, poznania samych siebie, a także wagi znajomości historii. Jak napisał jeden z zabrzańskich absolwentów Szkoły Dialogu: „Historia jest historią i nie zmienimy jej, lecz historia pamiętana, nawet jeśli jest okrutna i bolesna, jest szansą lepszej przyszłości”.
Mam wrażenie, że wykłady zmieniły mnie. Myślałam czasami o ludziach wokół mnie, o świecie, który razem tworzymy i o tym, jaki ma on wymiar. Ale nigdy tak jak teraz nie zdawałam sobie sprawy jak błahe rzeczy mają ogromny wpływ na niego. Chcę go zmienić, zawsze chciałam, ale nie wiedziałam jak. A wystarczyło zacząć od siebie – otworzyć oczy sobie, by móc pomagać otwierać je innym
Uczestniczka warsztatów
Szkoła:
Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 11
Uczniowie:
klasa 1C liceum
Nauczyciel:
Izabela Pordzik-Olcha
Eksperci:
Piotr Hnatyszyn, Dariusz Walerjański, Krystyna Weigl-Albert
Trenerki:
Ada Bryś, Katarzyna Niewczas
Więcej informacji o Zabrzu znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:
Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.
Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.
