Zamość

W przeciwieństwie do Starego Miasta ta część Zamościa często nie jest tak obszernie opisana i nie funkcjonuje w świadomości mieszkańców jako żydowska część miasta. Po cmentarzu żydowskim nie ma śladu – na jego miejscu stoi dom kultury, w synagodze działa obecnie przedszkole. W budynku, w którym uczą się licealiści, mieściło się dawniej Koedukacyjne Humanistyczne Gimnazjum Gminy Żydowskiej.  Uczęszczało do niego dużo uczennic pochodzenia żydowskiego. W 2014 roku, podczas remontu, robotnicy znaleźli w szkole różne stare dokumenty, wśród nich akty urodzenia i świadectwa ukończenia szkoły żydowskich uczennic. Odczytywanie tych zapisów było dla uczniów niezwykle poruszające. To wtedy poczuli realny kontakt z historią, o której mówiły trenerki, Anna Desponds i Izabela Murawska, podczas warsztatów Szkoły Dialogu.

Nauczyciel, opiekun projektu i lokalny aktywista również udostępnił uczniom archiwalne zdjęcia dawnego Zamościa. Warsztaty otworzyły oczy licealistów na fakt wielowiekowego współistnienia Polaków i Żydów w Zamościu.

fot. A.Desponds, I.Murawska

Odtąd zaczęli swą miejscowość nazywać „miastem duchów” i temat ten stał się motywem przewodnim wycieczki, którą postanowili zorganizować. Własnoręcznie przygotowane zaproszenia na historyczny spacer po Zamościu wręczyli gościom honorowym: wiceprezydentowi Zamościa, redaktorowi Katolickiego Radia Zamość oraz dyrektorce szkoły.

Na podstawie odnalezionych archiwalnych dokumentów i zdjęć zamojscy licealiści stworzyli trasę wycieczki po żydowskim Zamościu, którą zaprezentowali najpierw goszczącej w Zamościu delegacji włoskich Żydów, a potem swoim młodszym kolegom i koleżankom z Gimnazjum nr 1. Uczniowie chcieli jak najlepiej ukazać dawny świat – przewodnicy ubrani byli w przedwojenne mundurki szkolne, a w poszczególnych miejscach na trasie wycieczki prezentowano rekwizyty. Były więc świadectwa szkolne żydowskich uczennic szkoły, a wśród nich świadectwo Marii Ludwiki Leśmian – córki Bolesława Leśmiana, która w 1930 roku zdawała tu maturę.

Pokazano także reprodukcje etykiet na piwie z browaru Livonia, prowadzonego przed wojną przez brata Ichaaka Pereca. Wycieczka dotarła też na nieistniejący już cmentarz żydowski (obecnie Dom Kultury).gdzie z tak zwanej Rampy Buraczanej odbywały się deportacje zamojskich Żydów do obozu zagłady w Bełżcu. Zarówno opowieść o tych wydarzeniach, jak i upamiętnienie zamojskich Żydów przez pozostawienie kamieni, były niezwykle przejmujące. Dodatkowo uczniowie przygotowali wystawę fotografii „Wczoraj i dziś”, na której zestawili odnalezione historyczne zdjęcia z współczesnymi, własnoręcznie zrobionymi.
Wycieczka cieszyła się  autentycznym zainteresowaniem grona pedagogicznego  i władz miasta. Andrzej Zastąpiło, wiceprezydent Zamościa, zaproponował uczniom sfinansowanie wydania przygotowanego przez nich przewodnika po Nowym Mieście, a nauczyciele pozostałych gimnazjów w regionie zaczęli umawiać  swoich uczniów na oprowadzanie śladami społeczności żydowskiej.

Więcej informacji o Zamościu znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.

Projekt realizowany w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG.

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.