Żory

I Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Karola Miarki

Najwcześniejsza informacja o Żydach w Żorach pochodzi z 1511 r., kiedy to sprzedano „parcelę żydowską”, co odnotowano w Księdze spraw gruntowych. Czy chodzi o cmentarz żydowski? Nie wiadomo. Niewiele później, w połowie XVI w. za panowania Habsburgów, Żydzi musieli opuścić miasto. Wrócili do Żor dopiero w latach  dwudziestych XVIII w. i od tego czasu lokalna społeczność żydowska się rozwijała. Zbudowano synagogę, utworzono cmentarz. Na przełomie XIX i XX w. wielu Żydów wyemigrowało jednak do Niemiec. Jeszcze więcej wyjechało, gdy w 1921 r. Żory przyłączono do Polski. Tuż przed wojną w mieście mieszkało jedynie  dziesięciu Żydów. Do dziś zachował się cmentarz żydowski oraz budynek synagogi przy ul. Kościuszki, zdewastowany przez Niemców, przebudowany później na kino.

Przekazana podczas warsztatów Szkoły Dialogu informacja o dawnym przeznaczeniu budynku kina była dla uczniów wielkim zaskoczeniem. Uświadomiła im, jak niewiele wiedzą o historii swojego miasta.

Jak mówią sami licealiści: „Zdziwiliśmy się, że mimo, iż mieszkamy w Żorach od urodzenia, wiedza, którą przekazały nam animatorki, była dla nas całkowicie nowa. Punktem zwrotnym była dla wszystkich informacja, że kino na Starówce powstało na ruinach wcześniejszej synagogi. Była to dla nas wstrząsająca wiadomość.”
Uczniowie postanowili sprawdzić więc jak wiele o historii miasta wiedzą inni mieszkańcy Żor. Pytali ich o mniejszości narodowe mieszkające w mieście, o odsetek ludności żydowskiej, o kulturę żydowską. Jak przyznają uczniowie, przeprowadzenie sondy było dla nich nie lada wyzwaniem: „samo wychodzenie z inicjatywą było dla nas dużym przełamaniem swoich barier w kontaktach interpersonalnych.” A czekały na nich kolejne zadania.
Należało zebrać dostępne informacje o historii żorskich Żydów, o miejscach i śladach świadczących o ich obecności. Odszukać fotografie, przeczytać publikacje. A potem stworzyć plan wydarzenia, wypromować projekt i przeprowadzić wycieczkę.

fot. Anna Geller, Magda Sobczuk

. „Efektem końcowym ma być projekt stworzony przez nas. Jest to bardzo interesujące przedsięwzięcie, które nie tylko uczy nas o kulturze żydowskiej, ale również uczy nas organizacji i odpowiedzialności potrzebnej w dorosłym życiu” – mówiła Patrycja, uczestniczka Szkoły Dialogu w Żorach. Z wszystkimi zadaniami uczniowie poradzili sobie wyśmienicie, a nawet wyszli poza ramy tradycyjnej wycieczki. Przygotowali spektakl, nagrali  cztery filmy,  wzięli udział w audycji w lokalnym radio, stworzyli przypinki z logo projektu i  uczestniczyli w warsztatach w  miejscowym muzeum. Istotnie było to wielkie wydarzenie, wielowymiarowe i zakrojone na szeroką skalę, jak opowiadali uczniowie podczas audycji w Radio Żory.

W dniu wycieczki zebrana młodzież udała się do budynku kina, w którym niegdyś mieściła się synagoga. Wcześniej młodzi organizatorzy postarali się o wynajęcie sali kinowej na ten dzień. Tu więc zaczynała i kończyła się wycieczka – gra miejska.

Uczestnicy udali się do hotelu Pod Czterema Lipami, który należał niegdyś do żydowskiej rodziny Zweigów, i na cmentarz żydowski, o tej porze roku malowniczo przykryty  jesiennymi liśćmi. Rozwiązując kolejne zadania, dotarli pod dom rodziców Otto Sterna, fizyka, który w 1943 r. otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki. Uczestnicy wycieczki udali się też do byłej żydowskiej gospody, w której dziś mieści się Miejski Ośrodek Kultury, a także do budynku hotelu Stary Młyn, w którym niegdyś mieszkała rodzina Panowskich, i szkoły żydowskiej przy ul. Szerokiej.

Podsumowując swój udział w programie Szkoły Dialogu, mówili: „Nauczyliśmy się organizować nasz czas, przekładać to, co niemożliwe, na realne i osiągnąć rzeczy, które mogłyby wydawać się nieosiągalne dla zwykłych licealistów. Dowiedzieliśmy się też, że zawsze mamy wsparcie ludzi, którym zależy na osiąganiu naszych celów.” Ich słowa mówią same za siebie o sukcesie Szkoły Dialogu w Żorach.

Żydzi przyczynili się do rozwoju mojego miasta. Kto wie, może gdyby nie oni, moje dzisiejsze życie i miasto wyglądałoby zupełnie inaczej? Żydzi są fragmentem historii mojego miasta, o której nie możemy zapomnieć, a wręcz przeciwnie, powinniśmy o niej uświadamiać innych.

Uczestniczka warsztatów

Warsztaty te pokazały mi, że warto poznawać inne kultury i religie, bo dzięki temu lepiej zrozumiem historię i otaczający nas świat. Mam nadzieję, że wielu osobom warsztaty te uświadomiły, że warto się zatrzymać, przestać skupiać się na sobie i pomyśleć o innych.

Uczestniczka warsztatów

Ogromnym zaskoczeniem był dla mnie fakt, że w miejscu dzisiejszego kina stała kiedyś synagoga.

Marzena, uczestniczka warsztatów

Żory

Szkoła:
I Liceum Ogólnokształcącym z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Karola Miarki
Wyróżnienie:
III miejsce na Gali Szkoły Dialogu 2015
Uczniowie:
klasa I c
Nauczycielka:
Agnieszka Kraińska
Trenerki:
Anna Geller, Magda Sobczuk

Więcej informacji o Żorach znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:

Darczyńcy

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.

logo 2

Projekt realizowany w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG.

Obywatele

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.

FOF właściwe