Bircza

Do udziału w wycieczce zachęcał ksiądz w ogłoszeniach parafialnych. Przyszedł też p. Władysław Gerula, syn lokalnych Sprawiedliwych, żywo zainteresowany całą inicjatywą. Było w sumie prawie 60 osób, starszych i młodszych, bardziej lub mniej zaangażowanych. Poszli tam, gdzie kiedyś było getto, gdzie kiedyś stała synagoga. Byli w miejscach egzekucji, które już teraz są upamiętnione. To właśnie na Wzgórzu Wierzysko dzięki działalności młodzieży stoi teraz tablica mówiąca o tym, że w 1942 r. Niemcy rozstrzelali tu 800 żydowskich mieszkańców Birczy. Gimnazjaliści pokazali uczestnikom starą mykwę, obecnie już zamieszkaną i cmentarz żydowski, wcześniej przez nich sprzątnięty i uporządkowany. Poszli też w miejsce, gdzie przed wojną, co środę, odbywał się targ, na którym Żydzi handlowali tytoniem, cukrem i gwoździami. Stali chwilę pod starym dwupiętrowym i drewnianym domem rabina. W Birczy ostatnim rabinem był Szmuel Szapiro, o którym niewielu mieszkańców dzisiaj coś wie.

W czasie wycieczki gimnazjaliści opowiadali to, o czym sami już wiedzą, opowiadali historie usłyszane od mieszkańców.

Podczas wojny mieszkałam przy drodze. Widziałam, jak przez okno Niemcy prowadzili Żydów czwórkami. Wydaje mi się, że prowadzono ich do getta. Wśród nich była moja przyjaciółka. Pomachała mi, a ja odmachałam jej z okna. Chwilę później do mojego domu wszedł Niemiec. Mój tato strasznie się wystraszył, bał się. Myślał, że ten Niemiec jest u nas, ponieważ pomachałam Żydówce, ale Niemiec tylko umył sobie ręce w naszym domu. Chwilę wcześniej zastrzelił w rowie Żyda, który próbował uciec.

Uczniowie zachęcali do konfrontowania się ze stereotypami, do zadawania pytań. Uczestnicy byli proszeni o sfotografowanie się z planszami, na których napisane były hasła związane z Birczą i jej żydowskimi mieszkańcami. Pani Bożena stoi więc z kartką mówiącą, że w tym miejscu, tutaj właśnie, stała kiedyś synagoga. Krzyś, uczeń podstawówki w Leszczawie Dolnej, razem ze swoją kartką mówią, że ,,nie każdy Żyd ma pejsy”. I wielu innych z kartkami „Wiem, kto to cadyk, wiem, co to macewa…”.

Uczniowie rozdawali też ciastka jako poczęstunek, uszy Hamana, Oznej Haman, jakżeby inaczej. Ciasteczka wypiekane na żydowskie święto Purim.

W czasie, gdy to wszystko się działo, reżyser Filip Luft i jego ekipa filmowa kręcili dokument o całym wydarzeniu, o zmianach, które zachodziły i zachodzą zarówno w grupie, jak u jednego z chłopaków biorących udział w projekcie. Dzięki zaangażowaniu Filipa Lufta, jak również kolejnym działaniom Szkoły Dialogu, uczniowie kontynuowali projekt, dotyczący historii Birczy w ogóle i postaci związanych z tym miejscem w przeszłości. Istotnym elementem były historie osób, które pomagały Żydom w czasie wojny. Gimnazjaliści rozmawiali z ludźmi i słuchali opowieści. Poszukiwali źródeł i historii, także w swoim własnym środowisku. Uczyli się o Irenie Sendlerowej, Janie Karskim czy Katarzynie i Michale Gerulach z Łodzinki Górnej koło Birczy. Wzięli udział w zajęciach historycznych, pojechali też do Majdanka i Lublina. W wyniku projektu powstała m.in. audycja radiowa, emitowana przez Radio Rzeszów.
W listach młodzieży można wyczytać, że coś się zmieniło, coś ruszyło. Piszą o cenie każdego człowieka, o roli i wadze pamięci, której zatarcie niesie ryzyko zapomnienia. Wybrzmiewa potrzeba przekazywania historii dalej i dzielenia się nią.

Więcej informacji o Birczy znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.