Brok

W marcu i kwietniu 2013 r. do brokowskiego gimnazjum przyjechały trenerki Forum Dialogu Anna Bakuła i Beata Godlewska. To dzięki nim i pomocy licznych mieszkańców miasteczka uczniowie zaczęli odkrywać żydowską historię swojej miejscowości. Spotkania te dla większości z nich były pierwszą okazją do porozmawiania o historii i kulturze Żydów. Zaczęli odkrywać po raz pierwszy lokalną historię, mieli szansę dowiedzieć się, na czym polega praca projektowa. Szczególne zainteresowanie uczniów wzbudzał żydowski cmentarz. Uczestnicy warsztatów poznali symbolikę macew: co oznacza świeca, a co z kolei dzban z wodą. Z pomocą internetowych tłumaczy odczytywali inskrypcje. Ciekawiły ich też zasady dotyczące koszeru – z okazji zbliżającej się Paschy próbowali koszernej macy. Szukając informacji o historii Broku, sięgali do różnych źródeł.

Kontaktowali się z przedstawicielami Urzędu Miasta, rozmawiali ze starszymi mieszkańcami, próbowali nawiązać kontakt z żyjącą w USA rodziną ostatniego rabina Broku. U listonosza obejrzeli wykopane z ogrodu monety z gwiazdami Dawida. Piekarz wskazał im miejsce, w którym znajdowała się mykwa, a nauczycielka przekazała fragment macewy, który oni zanieśli na cmentarz. W zbieraniu materiałów związanych z żydowskim Brokiem pomógł im również absolwent ich szkoły Damian Piekarski – z zawodu leśnik, a z zamiłowania historyk.
W ramach finałowego projektu gimnazjaliści zorganizowali dwie wycieczki. Pierwsza odbyła się 15 maja 2013 r. Wśród uczestników znaleźli się wtedy przedstawiciele lokalnej władzy, dyrektor szkoły, nauczyciele i uczniowie. Spacer śladami brokowskich Żydów rozpoczął się pod szkołą. Tu jeden z uczniów przewodników przybliżył zebranym najważniejsze fakty historyczne dotyczące żydowskiego dziedzictwa miasteczka. Następnie wszyscy wyruszyli w stronę miejsca, gdzie niegdyś stała synagoga, spalona w 1939 r. Uczestnicy wycieczki zaznajomili się z jej losami, obejrzeli znajdujące się nieopodal ślady studni, pozostałości po mykwie. Dowiedzieli się również, kto był ostatnim rabinem Broku. Kolejnym punktem wycieczki była stara szkoła – z relacji najstarszych mieszkańców wynika, że naprzeciwko niej znajdował się cheder.

Później spacerowicze szli chwilę wzdłuż ulic Warszawskiej i Rybackiej – w kierunku pl. Kościelnego. Na tych ulicach, przed wojną, znajdowało się wiele żydowskich sklepów. Nawiązując do tej historii, gimnazjaliści poczęstowali swoich gości macą i chałką. Następnie wszyscy udali się z wizytą do p. Krzysztofa Szczęsnego . W miejscu jego domu znajdował się przed wojną żydowski sklep. Gospodarz pokazał zgromadzonym żydowskie rzeczy, które znalazł tam, kiedy się wprowadził. Zakończeniem wycieczki była wizyta na cmentarzu – zaproszeni goście wysłuchali opowieści o pochowanych tu cadykach, obejrzeli nagrobki, które uczniowie samodzielnie przenieśli na cmentarz. Po wycieczce wybrani uczniowie wzięli udział w konkursie wiedzy zdobytej w czasie spaceru.
Kolejną wycieczkę, podobną trasą, gimnazjaliści zorganizowali 18 maja 2013 r. dla goszczących w ich mieście członków synagogi Ec Chaim – Centrum Społeczności Postępowej, działającego w ramach Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie. Wśród gości znaleźli się między innymi rabin Stas Wojciechowicz i profesor Stanisław Krajewski.
W ramach sprawozdania z projektu uczniowie przygotowali prezentację z najważniejszymi faktami dotyczącymi historii brokowskich Żydów, relację z warsztatów i wycieczek oraz wywiad z p. Aleksandrą Zabłocką.

Więcej informacji o Broku znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.