| 2014 |
Bytom
II Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego
II Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego
| 2014 |
Ulica Smolenia w centrum Bytomia. Na jednej z kamienic – gwiazda Dawida. Od budynku odpada tynk, ale gwiazdę widać wyraźnie, ułożono ją bowiem z cegieł wtopionych w beton. W piwnicy domu pozostałości po mykwie. Odcięto dopływ bieżącej wody, ale zachował się piec. Widać też posadzkę wyłożoną białymi i niebieskimi kafelkami. Mało kto wie w Bytomiu o tych śladach obecności żydowskiej społeczności. Kto by zaglądał do piwnic i na podwórka, wpatrywał się w elewacje?
Dawniej Żydzi stanowili od kilku do kilkunastu procent mieszkańców miasta. Mieszkali tu od XIV w., a w XVIII w. tworzyli samodzielną gminę żydowską. Na początku XIX w. wybudowali synagogę. W mieście działały żydowskie szkoły, biblioteka, żydowskie organizacje dobroczynne.
Na cmentarzu przy ul. Piekarskiej zachowało się wiele nagrobków. Co nietypowe, widać na nich zdjęcia zmarłych oraz inskrypcje w języku niemieckim, można się więc domyślać, że ludność żydowska w Bytomiu była silnie zasymilowana. W 1938 r., kiedy miasto należało jeszcze do Niemiec, podczas nocy kryształowej spłonęła synagoga, zniszczono również około 70 żydowskich sklepów i aresztowano 370 bytomskich Żydów. W 1939 r. w mieście pozostało ich jeszcze 1362. W lutym 1942 r. część z nich znalazła się w pierwszym żydowskim transporcie do Auschwitz, gdzie wszyscy zostali zabici w komorze gazowej. Po wojnie w Bytomiu żyło wielu Żydów – po 1945 r. osiedlili się tu Żydzi z ZSRR. Na jakiś czas falę tę przerwał pogrom kielecki, jednak później, aż do 1968 r., można mówić o silnym ośrodku żydowskiego życia religijnego i kulturalnego na tych terenach.
Warsztaty Szkoły Dialogu były okazją, by wszystkie te kwestie przybliżyć bytomskiej młodzieży. Porozmawiać o żydowskiej kulturze, o wkładzie Żydów w rozwój kraju, o tym, co zostało, i o tym, co pamiętamy. My, jako zbiorowość: Polacy, Ślązacy, bytomianie. W czasie zajęć uczniowie zainteresowani byli przede wszystkim problem tożsamości ich miasta i szerzej – Śląska, a także udziałem Niemców oraz Żydów w formowaniu tej tożsamości. Historia bytomskich Żydów z czasem ich wciągnęła. „Miło było oglądać stare fotografie przedstawiające nie tylko obiekty ważne dla Żydów, ale często ważne także dla historii miasta” – opowiada jedna z uczestniczek warsztatów. Tym, czego się dowiedzieli, postanowili podzielić się z innymi.
Na przygotowaną samodzielnie wycieczkę „Szlakiem bytomskich Żydów” zaprosili swoich rówieśników z liceum, rodziców i nauczycieli.
Pierwszym punktem na trasie był wciąż działający nowy cmentarz przy ul. Piekarskiej wraz z neogotyckim domem przedpogrzebowym oraz pomnikiem Żydów holenderskich przywiezionych na Śląsk do pracy przymusowej. Uczniowie zaprowadzili uczestników wycieczki również na miejsce po starym cmentarzu żydowskim i wskazali tablicę upamiętniającą to miejsce. Na trasie znalazł się także pl. Grunwaldzki, przy którym dawniej stała bytomska synagoga oraz kamienica, w której do niedawna funkcjonowała sala modlitewna wyposażona m.in. w Torę. Uczniowie zaprowadzili uczestników wycieczki także pod wspomniany dawny żydowski dom starców z mykwą przy ul. Smolenia. „Bytom jest pięknym miastem z długą historią i w dużym stopniu zawdzięcza to ludności żydowskiej” – mówiła po warsztatach Natalia, jedna z uczestniczek Szkoły Dialogu.
Szkoła:
II Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego
Uczniowie:
klasa I
Nauczycielki:
Magdalena Paśnik, Beata Ziaja
Trenerki:
Agata Jaworska, Magdalena Ogieniewska
Więcej informacji o Bytomiu znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:
Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.
Projekt zrealizowany dzięki wsparciu The Pratt Foundation.
Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.
