Czarny Dunajec

Niejaki Landau miał tartak, w którym zatrudniał około 200 pracowników. W przededniu wojny w skład rady gminy wchodziło 8 Żydów.
Od maja/czerwca 1941 r. Żydów zaczęto systematycznie wywozić do getta w Nowym Targu. Potem transportowano ich do obozu zagłady w Bełżcu i tam prawdopodobnie wszyscy zginęli. W samym Czarnym Dunajcu we wrześniu 1942 r. założono obóz pracy przymusowej. Żydów, którzy pozostali, umieszczono koło stacji kolejowej przy drodze prowadzącej do Nowego Targu. Pracowali oni w tartaku Homag, gdzie przygotowywano hangary dla potrzeb lotnictwa. Okupację przeżyli tylko nieliczni, którzy wkrótce po wojnie i tak wyemigrowali z Polski, głównie do Izraela.
W Czarnym Dunajcu na cmentarzu żydowskim, który leży przy drodze do Rabki, można znaleźć dzisiaj jedną tylko już macewę. W niegdysiejszej synagodze, wybudowanej w XIX w., mieści się teraz skład budowlany. Na zdjęciach widać, że z zewnątrz wciąż jest bardzo ładna. Tyle pozostało z czarnodunajeckiej historii Żydów.

Trenerki Szkoły Dialogu, Magda Maślak i Maria Pawlak, które pojawiły się w małopolskiej wsi, były pierwszymi osobami opowiadającymi uczniom, jak wyglądała przedwojenna historia Czarnego Dunajca. Uczniowie wcześniej nie słyszeli na ten temat nic lub niewiele. Okazało się jednak, że chcą coś wiedzieć. Ciekawiły ich tematy związane z historią, religią i obyczajowością Żydów w ogóle i Żydów z Czarnego Dunajca. W czasie tych warsztatów wzbogacili wiedzę, ale też w jakiś sposób dojrzewali. Pierwszy raz rozmawiali o tych, którzy różnią się pod względem religii i narodowości. Szukali informacji w książkach, rozmawiali z mieszkańcami, wpadali na nowe tropy. Od p. Marii dowiedzieli się, że w Czarnym Dunajcu oprócz jednej synagogi, która stoi do dzisiaj, przed wojną były jeszcze dwie inne. Ta która pozostała, podobno była synagogą dla małżeństw. Dowiedzieli się też o młynie żydowskim i kręgielni. Pani Anna Łabuda próbowała przybliżyć uczniom przedwojenny Czarny Dunajec, o którym wie sama tylko z opowieści matki, Marii Łaś.

Na zaproszeniach na organizowaną przez siebie wycieczkę uczniowie umieścili znak – połączyli ze sobą góralski kapelusz oraz jarmułkę z góralskim wzorem. Zaprosili lokalne władze, przedstawicieli instytucji oświatowych i prasy. Z zebraną przez siebie grupą poszli na rynek, pod budynek synagogi, cmentarz żydowski i tam, gdzie kiedyś była szkoła żydowska, a teraz jest sklep. Uczniowie razem z uczestnikami położyli symboliczne kamienie na jedynej ocalałej czarnodunajeckiej macewie. Opowiadali o tym, kim byli przedwojenni mieszkańcy miasteczka, czym się zajmowali i jakie nosili imiona. Podkreślali wspólne życie polskich i żydowskich mieszkańców Czarnego Dunajca. Mówili o straży ogniowej w Czarnym Dunajcu, o bankach i szkołach, o obyczajach, religijnych obrzędach i głośnych jarmarkach. Nieśli ze sobą mapę, na której umieścili wcześniej znalezione zdjęcia archiwalne. Tymi zdjęciami próbowali zilustrować snutą przez siebie opowieść.
Informacja o programie oraz projekcie uczniów ukazała się w lokalnym piśmie „Tygodnik Podhalański”, a sami wykonawcy projektu opisali go w formie wzbogaconego zdjęciami albumu.

Więcej informacji o Czarnym Dunajcu znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.