Czerwińsk nad Wisłą

Młodzież z czerwińskiego liceum mówi, że kto wskrzesza pamięć, wskrzesza też umarłych, a co za tym idzie, umacnia swoje człowieczeństwo. Mówiąc o umarłych, przywołuje się ich z niepamięci. Nadaje się im znowu formę i miejsce. Przestrzeń na to, żeby zaistnieli. 10 czerwca 2013 r. w wyniku wytężonej pracy ze Szkołą Dialogu z tymi słowami i z tym przesłaniem zorganizowali wycieczkę dla uczniów liceum, uczniów gimnazjum, dla braci Gortat – kiedyś wójtów gminy, synów Henryka Gortata, dla Wydziału Promocji Gminy Czerwińsk, z którego przyszedł p. Marcin Wojtkowski, dla prezes Fundacji Rozwoju Czerwińska p. Marii Ziemkiewicz i dla Mateusza Odolińskiego, regionalisty i lokalnego historyka, absolwenta liceum, także dla innych chętnych.
Uczestnicy projektu Forum Dialogu na początku przedstawili gościom cele całej akcji, opowiedzieli, czego uczyli się na warsztatach, czego nowego się dowiedzieli o kulturze żydowskiej, kuchni, historii i obyczajach. Tłumaczyli, czym jest Forum Dialogu, jakie ma cele i jakie założenia. Pokazali archiwalne zdjęcia przedwojenne i te z czasów wojny. Na prezentacji wyświetlili miejsca, które są najważniejsze dla żydowskiej historii Czerwińska, i informacje o nich. Na mapie miasta pokazali trasę wycieczki razem z legendą zawierającą wiadomości na temat poszczególnych punktów. Ruszyli o 10 rano.
Pod Bazyliką Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny Dawid z Natalią opowiedzieli grupie w skrócie o historii kościoła, klasztoru i miasta.

O tym, jaki wkład w rozwój Czerwińska mieli Żydzi i ilu ich było. Że w bazylice przy ołtarzu wisi Medal Sprawiedliwego podarowany przez Henryka Gortata. Potem z Jasnej Góry Czerwińskiej grupa zeszła na ul. Klasztorną, która prowadzi do dawnego czerwińskiego portu. Tutaj Ewelina z Moniką pokazały wszystkim drewniane XIX-wieczne domy.
Na prostokątnym rynku Wojtek z Mileną pokazywali przedwojenne zdjęcia. Tak naprawdę niewiele się zmieniło. Zabudowa jest ta sama, tylko Żydów już nie ma. Stoi tu jeszcze na przykład neogotycka kamienica z żeliwną balustradą balkonu. Kiedyś ta kamienica należała do Najbergera, który posiadał oprócz tego tartak w Wychódźcu i cegielnię w Mochtach. To z drewna tego właśnie tartaku powstał pałac w Miączynie, zbudowany w 1924 r. W 1939 r. Najberger nie opuścił Czerwińska mimo tego, że mógł i że wielu go namawiało. Podzielił los reszty.
Za wschodnią pierzeją rynku jest jeszcze plac, a na nim betonowa posadzka i resztki jakichś fundamentów. Tu kiedyś była bożnica. O jej historii opowiadają Karolina z Kingą, a p. Maria Ziemkiewicz i Mateusza Odoliński dopowiadają coś więcej. W czasie wojny był tam magazyn, po wojnie trzymano tam sól potasową, w latach sześćdziesiątych zorganizowano kino, a w latach dziewięćdziesiątych budynek rozebrano.
Idąc brukowaną drogą na południe od bożnicy dochodzi się do schodów, które prowadzą nad Wisłę. W tym miejscu kiedyś była mykwa, a teraz rośnie nadbrzeżna wiklina. Tutaj Wojtek opowiadał o tym, czym były i są mykwy, jak wyglądała ta, której już nie ma.

Na cmentarzu katolickim bracia Gortat opowiedzieli historię rodziny Glicksmanów ukrywającej się w grobowcu Charzyńskich. A potem wracając przez rynek i ul. Świętokrzyską, grupa poszła w stronę wzgórza cmentarnego, skąd rozciąga się widok na domy będące kiedyś zabudową getta. Pomiędzy ulicami Klasztorną, Świętokrzyską, a wzgórzem kościelnym. Biegnąca od cmentarza ul. Cmentarna zbiega się w pewnym momencie z ul. Polną, gdzie kiedyś przed wojną stała rytualna rzeźnia, przez miejscowych nazywana szluchtą. Pani Ziemkiewicz i bracia Gortat mówili, że budynek rzeźni, kryty blachą stał jeszcze po wojnie. Tutaj Patryk tłumaczył, czym była rzeźnia, czym jest koszerność i na czym polega. Później, idąc ulicą na południe od tego miejsca, od ul. Cmentarnej dochodzi się do starego cmentarza żydowskiego. Do końca XVIII w. został on zapełniony, a miejsce na nowy cmentarz zostało wyznaczone mniej więcej kilometr od Centrum, za rowem zwanym farnym. Idzie się tam na wschód ul. Polną. Jest to wzgórze, z którego rozpościera się widok na Wisłę i Czerwińsk z wszystkimi wieżami bazyliki. O historii cmentarza i ostatnich pochowanych tu czerwińskich Żydach opowiadał Rafał.
Będąc już w szkole, uczniowie i goście, młodzież z dorosłymi, usiedli na kilka chwil, myśląc i rozmawiając o Żydach z Czerwińska i o Czerwińsku bez Żydów. Siedząc trochę jak żałobnicy na stypie, wspominali i rozmawiali. Wyobrażali sobie, jakby to było, gdyby historia wyglądała inaczej, co by tu było, kim byliby oni sami.

Więcej informacji o Czerwińsku nad Wisłą znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.