Białystok

Gimnazjum w Zespole Szkół im. Jana Pawła II w Kleosinie

Uczniowie z Kleosina, mimo że ich miejscowość nie ma żydowskiej historii, zgłosili się do udziału w warsztatach. Nieopodal leży Białystok, który przed II wojną światową był najważniejszym centrum żydowskim na Podlasiu. To wielokulturową historię tego miasta poznawali gimnazjaliści.

Białystok jest stolicą województwa podlaskiego i liczy ponad 296 tysięcy mieszkańców. Pierwsze wzmianki o białostockich Żydach pochodzą z 1658 roku. Pod koniec XVIII wieku Żydzi stanowili około 45% mieszkańców miasta. Początek XIX wieku przyniósł szybki wzrost liczebności społeczności żydowskiej. Białystok i jego okolice zostały włączone w obszar tzw. strefy osiedlania. W 1906 roku z inspiracji władz cesarskich doszło do pogromu. W jego wyniku zginęło, wedle różnych źródeł, od 82 do 110 Żydów. W roku 1912 Żydzi stanowili w Białymstoku 75% mieszkańców, miasto nazywano w tym czasie „Jerozolimą północy”. W czasie II wojny światowej Niemcy utworzyli getto białostockie, zamknęli w nim Żydów z miasta i okolicznych miejscowości. Wybuchło powstanie, które zostało krwawo stłumione. Zapoczątkował je Icchok Malmed. Jego imieniem nazwano jedną z ulic w centrum miasta.

Większość żydowskich mieszkańców Białegostoku Niemcy zamordowali w obozie zagłady w Treblince. Jednym z najbardziej znanych białostockich Żydów był Ludwik Zamenhof, lekarz okulista, twórca języka esperanto.

Warsztaty prowadzone przez trenerów Forum Dialogu były dla większości uczniów pierwszym spotkaniem z historią i kulturą Żydów. Gimnazjaliści z zaciekawieniem odkrywali historię i znaczenie nazw ulic, czy miejsc upamiętniających białostockich Żydów. „W sumie to całkiem sporo zapamiętałam. Zmieniły się także moje poglądy, nie wspominając już o tym, ile się dowiedziałam o Białymstoku. Fajna sprawa z tymi warsztatami” – powiedziała jedna z uczennic. Chcąc poszerzyć wiedzę o białostockich Żydach, młodzież zaprosiła do swojej szkoły Lucy Lisowską, prezes Centrum Edukacji Obywatelskiej Polska–Izrael. Od lat podejmuje ona działania na rzecz zachowania materialnego i kulturalnego dziedzictwa Żydów na Podlasiu. Ponadto uczniowie zorganizowali wystawę prac plastycznych. Na szkolnym korytarzu rozstawili sztalugi, na których znalazły się rysunki białostockiej synagogi, menory czy flagi Izraela.

fot. I.Murawska, S.Niemojewski

9 grudnia na finałową wycieczkę gimnazjaliści zaprosili przedstawicieli wszystkich klas oraz ich nauczycieli. Przed wyruszeniem w drogę goście otrzymali spacerownik – folder z mapką i opisanymi punktami wycieczki. Wspólnie zatańczyli także do piosenki Hava Nagila. Następnie wszyscy udali się na ulicę Surawską pod pomnik Wielkiej Synagogi. W tym miejscu biło serce najstarszej żydowskiej dzielnicy Schulhof. Przewodnicy przybliżyli historię bożnicy i zaznajomili uczestników z najważniejszymi pojęciami dotyczącymi judaizmu. Kolejnym punktem był ratusz. Nigdy nie pełnił on funkcji administracyjnej, tylko handlową. W jego wnętrzu znajdowały się należące głównie do Żydów sklepy, kioski oraz stoiska z odzieżą, obuwiem i narzędziami. Przy kinoteatrze Apollo uczniowie opowiedzieli o działalności kulturalnej białostockich Żydów. Spacerowicze poznali także historię Teatru Miniatur Gilarino. Został ona założony w 1926 r. prze młodych żydowskich artystów. O edukacji przewodnicy opowiadali przy budynku Gimnazjum Józefa Zeligmana.

Uczestnicy wycieczki poznali także postać Izaaka Zabłudowskiego – przedsiębiorcy zajmującego się między innymi dostawami drewna budowlanego. Uczniowie przybliżyli również dzieje Towarzystwa Dobroczynnego Linas Chajlim. Ta żydowska organizacja niosła pomoc medyczną potrzebującym białostoczanom. Następnie wszyscy udali się w miejsce, gdzie niegdyś stał dom rodzinny Ludwika Zamenhofa. Przy pomniku tego naukowca uczestnicy spaceru mieli za zadanie dopasować słowa w esperanto do ich polskiego tłumaczenia. Na zakończenie wycieczki uczniowie udali się na miejsce getta. Zatrzymali się przy tablicy upamiętniającej Icchoka Malmeda i przy pomniku Bohaterów Powstania w Getcie. Organizatorzy wycieczki stworzyli dla jej uczestników scenariusze godzin wychowawczych o Żydach w Białymstoku. W kolejnych dniach przedstawiciele klas, którzy brali udział w wycieczce, przeprowadzali zajęcia dla swoich kolegów i koleżanek. W ramach sprawozdania gimnazjaliści przygotowali film i prezentację.

Dzięki wycieczce, którą organizowaliśmy, zwiedziliśmy pół miasta, w którym mieszkam, a nie miałam pojęcia o tych miejscach związanych z naszymi przodkami.

Uczestniczka warsztatów

Dowiedziałem się wiele o Żydach, którzy zamieszkiwali Białystok. Na przykład ulica Malmeda – nie wiedziałem, że Malmed był Żydem i że istniało coś takiego jak getto w Białymstoku.

Uczestnik warsztatów

Mogę powiedzieć, że teraz trochę inaczej patrzę na Białystok i nie tylko. Podobały mi się te warsztaty.

Michał, uczestnik warsztatów

fot. I.Murawska, S.Niemojewski

Białystok

Szkoła:
Gimnazjum w Zespole Szkół im. Jana Pawła II
Uczniowie:
klasy IIIa i IIIe
Nauczycielka:
Joanna Radłowska
Trenerzy:
Izabela Murawska, Stanisław Niemojewski

Więcej informacji o Białymstoku znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:

Darczyńcy

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.

logo 2

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.

FOF właściwe