Kozienice
I Liceum Ogólnokształcące
im. Stefana Czarnieckiego
I Liceum Ogólnokształcące
im. Stefana Czarnieckiego
Historia żydowskiej społeczności w Kozienicach sięga połowy XVI wieku. Sama gmina żydowska powstała w 1616 roku, zgodnie z przywilejem nadanym przez króla Zygmunta III. W XVIII wieku ludność żydowska stanowiła już 55% mieszkańców miasta. W tym też czasie Kozienice stały się centrum ruchu chasydzkiego dzięki postaci słynnego Magida z Kozienic – cadyka Isroela Hopsztajna, twórcy chasydzkiej dynastii Koźnic. Głównym miejscem, wokół którego skupiało się życie żydowskie, była ulica Magietowa (nazwa pochodząca od słowa „Magid”) z dwoma synagogami i słynnym domem rabina. Wiek XIX przyniósł zaś rozkwit różnorodnych żydowskich organizacji społeczno-politycznych, co najlepiej ilustrowali żydowscy radni miasta – ortodoksi, bezpartyjni, folksiści, syjoniści i bundowcy. Po świetności kozienickiej gminy nie pozostało w przestrzeni miasta wiele – kilka domów oraz cmentarz. Dzięki ochotnikom z klas pierwszych I Liceum Ogólnokształcącego im. Stefana Czarnieckiego w Kozienicach, uczestnikom Szkoły Dialogu 2017, historia przedwojennych sąsiadów została odkryta na nowo.
Na początku warsztatów z trenerami Forum wiedza uczniów na temat żydowskiej historii Kozienic była niewielka – część z nich nie wiedziała, że w Kozienicach jest żydowski cmentarz, a nawet że Żydzi mieszkali kiedyś w ich mieście. Dzięki ich dużemu zainteresowaniu jednak szybko przedstawione zostały najważniejsze wiadomości dotyczące historii i kultury Żydów i można było przejść do pracy w przestrzeni miasta. Wyjątkowo interesująca była dla uczniów wizyta na kirkucie. Wszyscy uczestnicy kozienickiej Szkoły Dialogu byli na nim wówczas po raz pierwszy mimo, że kilkoro z nich mieszka na sąsiednim osiedlu. Drugim dużym odkryciem dla uczniów był fakt, że lokalny cadyk – Magid z Kozienic – jest znany na cały świat, a jego grób co roku odwiedza tysiące osób. Zachęceni nowym spojrzeniem na historię swojego miasta, licealiści zdecydowali się na rozbudowany projekt końcowy warsztatów – wycieczkę, przewodnik papierowy, wywiad z opiekunem cmentarza, komiks o Chaimie Izraelu Bermanie oraz wystawę jego zdjęć.
Uczniowie samodzielnie przewertowali źródła, zebrali informacje i zdjęcia. Nawiązali także kontakt z szeregiem osób, które pomogły im w przygotowaniu jak najpełniejszego obrazu przedwojennej żydowskiej społeczności miasta. wycieczkę konkursową dla uczniów klas II swojego LO. Uczniowie skoncentrowali się przede wszystkim na życiu codziennym kozienickich Żydów. W tym pomogła im wyjątkowa postać i dorobek Chaima Izreala Bermana, przedwojennego żydowskiego fotografa kozienickiego. Chaim Berman był jedynym w przedwojennych czasach fotografem w mieście. Portrety czy zdjęcia rodzinne zamawiali u niego wszyscy mieszkańcy Kozienic, bez względu na wyznanie. W czasie II wojny światowej Berman zmuszony był fotografować niemieckich żołnierzy, a także Żydów noszących opaski z gwiazdami Dawida. Na podstawie jego losów i zdjęć, znalezionych pod koniec XX wieku w Kozienicach, uczniowie przygotowali wystawę, komiks, a także opowiedzieli o jego historii w czasie wycieczki po mieście – budynek zakładu fotograficznego Chaima Bermana stoi w Kozienicach do dziś.
Szkoła Dialogu była dla kozienickich licealistów z pewnością zaskoczeniem („Najzabawniejsze jest to, że w naszym małym, nudnym mieście kryje się tyle historii, o której pewnie każdy zdawał sobie sprawę, ale nigdy w nią nie wnikał, co jest naprawdę wielkim błędem”) i inspiracją na przyszłość („Dzięki tym zajęciom chcę poznawać świat nie oceniając go z góry, lecz zagłębiając się w jego tajemnice”). Co więcej, jak napisała jedna z uczestniczek warsztaty dały jej nowe spojrzenie na kwestie tożsamości i wykluczenia: „Dzięki tym warsztatom zwiększyłam swoją tolerancję. Przestałam patrzeć na inne religie i innych ludzi jak na obce, inne czy niezrozumiałe. Zrozumiałam jak czują się osoby odrzucone od reszty społeczeństwa.”
Zapisując się na te zajęcia nie wiedziałam co będę tu dokładnie robić, nie wiedziałam nic na temat Żydów i ich historii, trochę się obawiałam, że nie będę tu pasować, i że te warsztaty nie będą dla mnie, ale na szczęście się myliłam. Teraz jest już nasze ostatnie spotkanie i mogę śmiało powiedzieć, że te warsztaty bardzo mi się przydały.
Uczestniczka warsztatów
Urodziłam się i mieszkałam w tym mieście prawie 17 lat i do tej pory nie miałam żadnego pojęcia o tylu rzeczach z historii mojego miasta. Dzięki zgłębianiu się w źródła wykorzystywane do tworzenia przewodnika dowiedziałam się na temat życia codziennego i życia kulturalnego mieszkańców gminy żydowskiej.
Uczestniczka warsztatów
Szkoła:
I Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Czarnieckiego
Uczniowie:
grupa chętnych z klas pierwszych
Nauczycielka:
Małgorzata Kuśmierczyk-Balcerek
Trenerzy:
Stanisław Niemojewski, Karolina Jastrzębska-Mitzner
Więcej informacji o Kozienicach znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:
Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.
Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.
