Wieruszów

Podczas II wojny światowej, już w pierwszych dniach okupacji, Niemcy dokonali masakry Żydów. W październiku 1941 r. utworzyli getto, w którym zgromadzili około 3,5 tys. Żydów. W sierpniu 1942 r. przeprowadzono akcję likwidacji getta. Po selekcji rozstrzelano na miejscu starców i chorych, a wszystkich pozostałych wywieziono do Auschwitz-Birkenau. Jeszcze do lat dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku można było zobaczyć fundamenty zburzonej w 1939 r. synagogi. Budynek dawnej mykwy w Wieruszowie na ul. Kilińskiego nad rzeką został odbudowany (mieści się w nim obecnie sekcja kajakowa klubu sportowego). Zdewastowany podczas wojny cmentarz żydowski znajduje się w północno-wschodniej części miasta, blisko rzeki. Zachowało się na nim około 100 nagrobków, z których najstarsze pochodzą z pierwszej połowy XIX w. W południowej części kirkutu znajduje się zbiorowa mogiła 86 Żydów rozstrzelanych przez Niemców podczas likwidacji getta 21 kwietnia 1942 r. Umieszczono tam pamiątkową tablicę.

„Gdyby nie te warsztaty, nie wiedziałabym o tym, że getto czy synagoga były w moim mieście” – mówił jeden z uczestników. Dzięki zajęciom z trenerami Forum Dialogu uczniowie mogli odkryć na nowo swoją miejscowość, a także dowiedzieć się wielu informacji na temat historii, kultury i religii żydowskiej. Podczas trwania warsztatów, dowiedzieli się, gdzie w Wieruszowie stała synagoga, którędy przebiegały granice getta, a także w którym budynku funkcjonowała mykwa. W ramach przygotowań do wycieczki samodzielnie udali się do Książnicy Pedagogicznej w Kaliszu, gdzie otrzymali skan artykułu Żydzi w dawnym Wieruszowie z 1966 r. Licealiści korzystali również z archiwum Yad Vashem, a także dotarli do spisanej po hebrajsku wieruszowskiej „Księgi Pamięci – Virushuv: seferyizkor” z 1970 r. Interesującym odkryciem było znalezienie dokumentu świadczącego o działalności żydowskiego klubu sportowego w mieście. „Cieszymy się, że Fundacja Forum Dialogu zmobilizowała nas do zainteresowania się ciekawym wycinkiem historii naszej małej ojczyzny, będącym do tej pory w świadomości zdecydowanej większości wieruszowian białą plamą” – pisali po warsztatach uczniowie.

By zapełnić wspomnianą „białą plamę”, uczniowie postanowili zorganizować wycieczkę „śladami wieruszowskich Żydów”. Na spacer zaprosili swoich kolegów z liceum, nauczycieli oraz przedstawicieli władz. Na wycieczce obecny był starosta powiatu p. Andrzej Szymanek, wicestarosta p. Mirosław Urbaś oraz burmistrz Wieruszowa p. Bogdan Nawrocki. Wycieczka zawierała elementy gry miejskiej – w poszczególnych punktach uczniowie przedstawiali informacje nie tylko o danym miejscu, ale uzupełniali swą narrację o zagadnienia związane ogólnie z kulturą i tradycją żydowską.

Przygotowano także poczęstunek nawiązujący do określonych świąt oraz konkurs, w którym uczestnicy za zdobyte punkty otrzymywali kamienie. Później zgodnie z tradycją złożono je na cmentarzu. Uczniowie wykorzystali także kopie starych fotografii, którymi podzielił się jeden z mieszkańców – p. Lucjan Stojecki. „Wiele osób zatrzymywało się przy stoiskach w różnych punktach miasta, dopytując o przedstawiane rekwizyty, z zainteresowaniem obserwując powiększone stare zdjęcia. Gratulowali pomysłu i wykonania, dzielili się własnymi wiadomościami” – wspominają wydarzenie uczniowie.
Artykuł i zdjęcia z wycieczki pojawiły się w miejscowych mediach – „Tygodniku Ilustrowanym” i „Łączniku”. „Łącznik” dodatkowo zamieścił dużo zdjęć i wywiad z przewodnikami na stronie internetowej www.tugazeta.pl. Działania uczniów wieruszowskiego liceum zostały docenione także przez komisję oceniającą wszystkie projekty konkursowe zrealizowane w 2014 r. – absolwenci Szkoły Dialogu z LO w Wieruszowie znaleźli się wśród 6 wyróżnionych podczas gali szkół.
Ale uczniowie na tym nie poprzestali. „W lipcu jesteśmy umówieni w Archiwum Państwowym w Kaliszu i w Sieradzu, gdzie znajdują się dokumenty związane z wieruszowską gminą żydowską. W dniach 26–29 sierpnia, w 72. rocznicę krwawej likwidacji wieruszowskiego getta, w odpowiedzi na zaproszenie władz gminy i powiatu, będziemy organizować w holu urzędu wystawę, wykorzystując posiadane materiały na temat społeczności żydowskiej w Wieruszowie. Naszymi wiadomościami zainteresowali się też pracownicy wieruszowskiego biura podróży Polonia, przyjmujący grupy turystyczne w naszej okolicy” – opowiadają o swoich dalszych planach licealiści z Wieruszowa.

Więcej informacji o Wieruszowie znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.