Zduńska Wola

Gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki

Zamówili gipsowe płyty wielkości 1.5×4 m, by przygotować mural, w szkolnej kuchni upiekli 300 ciasteczek w kształcie gwiazdy Dawida, nawiązali współpracę z lokalnym muzeum. To tylko część działań, jakie podjęli uczniowie ze zduńskowolskiego gimnazjum w ramach programu Szkoła Dialogu. Podczas warsztatów z trenerami Forum Dialogu, Beatą Godlewską i Szymonem Gotowskim, uczniowie z koła historyczno-regionalnego najbardziej interesowali się żydowskimi świętami – z ciekawością dopytywali o szczegóły świętowania Rosz Ha-Szana, Jom Kipur, Purim, Pesach i Chanuki. Podczas drugich warsztatów przystąpili do planowania projektu upamiętniającego żydowską społeczność Zduńskiej Woli. A jak wyglądało życie zduńskowolskich Żydów?

Od 1825 r. przedstawiciele ludności żydowskiej zamieszkiwali w Zduńskiej Woli teren wyznaczony przez dawną ul. Stefana i ul. Ogrodową oraz plac przy Rynku. Gmina żydowska powstała w Zduńskiej Woli w 1828 r. i obejmowała synagogę w domu pod Trzema Gwiazdami, bóżnicę, mykwy, rzeźnie ptasie, dom, w którym mieściła się szkoła, cmentarz, dom przedpogrzebowy oraz place przylegające do bóżnicy.

W drugiej połowie XIX w. Żydzi  tworzyli liczną grupę wśród rzemieślników i właścicieli fabryk. Przed wojną stanowili 36 proc. mieszkańców miasta. Dziś ślady ich obecności znajdują się głównie w centrum  Zduńskiej Woli – dziedzictwo żydowskie obejmuje przedwojenną zabudowę wokół Rynku i ulic Dąbrowskiego, Fabrycznej, Kościelnej i Łaskiej, a także cmentarz żydowski – ogrodzony i zadbany, z tysiącami świetnie zachowanych macew. Przy ul. Sieradzkiej znajduje się budynek dawnej mykwy, chederu i gminy żydowskiej. Za budynkiem, w miejscu rozebranej podczas wojny synagogi, stoi oryginalna żelazna brama wejściowa na plac synagogi. W Muzeum Historii Miasta istnieje ogromne archiwum i zbiór zdjęć przedstawiających zarówno przedwojenne życie społeczne, kulturalne i rodzinne, jak i zdjęcia z czasu okupacji, getta i jego likwidacji. W Zduńskiej Woli odnaleźć można zabytki industrialnej i postindustrialnej architektury, których właścicielami byli przedwojenni Żydzi. W mieście znajduje się także XIX-wieczny Browar Staropolski,  produkujący  sześć rodzajów koszernego piwa, głównie na eksport.

Uczniowie postanowili, że swoim projektem włączą się w organizację Nocy Muzeów w Zduńskiej Woli. Wpadli na pomysł odtworzenia przedwojennych zdjęć miasta – zaprosili mieszkańców do sfotografowania się w aranżacji będącej kopią oryginału. Innym pomysłem było wykonanie muralu z nazwą miasta zapisaną po hebrajsku, a także poczęstunek ciastkami w kształcie gwiazdy Dawida. Na kilka tygodni przed wycieczką gimnazjaliści spotkali się z p. Tomaszem Polkowskim – dyrektorem Muzeum Historii Miasta – i jego żoną, p. Kamilą Klauzińską – lokalną historyczką i hebraistką. Pan Polkowski udostępnił uczniom niepublikowane zdjęcia z muzealnego archiwum, a także miejsce na ich działania podczas Nocy Muzeów. Pani Klauzińska wytłumaczyła gimnazjalistom podstawy języka hebrajskiego i pomogła w stworzeniu szablonu na mural. Na krótko przed wycieczką grupa uczniów zajmująca się promocją wydarzenia przygotowała plakaty i ulotki informacyjne. Łącznie rozdano 300 sztuk materiałów promocyjnych. W dzień przed wycieczką uczniowie opanowali szkolną kuchnię i w ciągu czterech godzin przygotowali 300 sztuk ciasteczek w kształcie gwiazdy Dawida.

W końcu nadszedł długo oczekiwany 16 maja – dzień wycieczki i tworzenia muralu w ramach Nocy Muzeów w Zduńskiej Woli. W pierwszej wycieczce o godzinie 15.00 wzięło udział ok. 10 osób, w drugiej turze o godzinie 18.00 ok. 25 osób. Trasa wycieczki obejmowała miejsce po synagodze, mykwie i placu targowym.

Stamtąd, idąc wzdłuż przedwojennych kamienic i budynku fabryki, uczestnicy spaceru doszli do bramy getta i miejsca kaźni po likwidacji getta.

Możliwość zapisania swojego imienia po hebrajsku okazała się największą atrakcją wieczoru. Bardzo wielu mieszkańców Zduńskiej Woli wzięło udział w projekcie malowania muralu, a napis Zduńska Wola po hebrajsku stworzony został na płytach gipsowych przy pomocy szablonu i sprayu. Uczestnicy Nocy Muzeów wzięli także udział w nadawaniu nowego życia starym fotografiom. Mieszkańcy chętnie godzili się na sfotografowanie w miejscu i pozie wzorowanych na zdjęciach archiwalnych. W sumie w projekcie wzięło udział ponad 350 osób.

W wyniku bliskiej współpracy uczniów z Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola, dyrektor muzeum p. Tomasz Polkowski wpadł na pomysł stworzenia wolontariackiej grupy młodzieżowej, która mogłaby zająć się poszerzaniem zbiorów muzeum. Rodzice, nauczyciele oraz przedstawiciele instytucji wspierających uczniów byli pod wrażeniem ogromu pracy, jaki młodzież włożyła w całe przedsięwzięcie. Również po wypowiedziach gimnazjalistów można sądzić, że udział w projekcie był dla nich niezapomnianą przygodą. „W trakcie tych czterech zajęć dowiedziałam się więcej niż przez cały rok w szkole” – powiedziała nam nawet jedna z uczestniczek warsztatów.

W trakcie tych czterech zajęć dowiedziałam się więcej niż przez cały rok w szkole.

Uczestniczka warsztatów

Dzięki temu, że wzięłam udział w tym projekcie, postanowiłam, że będę częściej włączać się do różnych akcji prowadzonych na terenie mojego miasta, bo lubię udzielać się społecznie.

Uczestniczka warsztatów

Trenerzy udowodnili nam, że jeśli chcemy coś zmienić, to musimy zacząć działać, a nie tylko narzekać, i że jesteśmy bardzo twórczy i tkwi w nas ogromny potencjał. Przyszłość dzieje się teraz i mamy na nią duży wpływ przez to co robimy.

Uczestniczka warsztatów

Dużo dowiedziałam się o kulturze żydowskiej. Nie wiedziałam, że Żydzi mają tyle świąt i ich kultura jest tak rozbudowana. Osobiście żałuję, że w moim mieście nie mieszka tak wielu Żydów lub innych obcokrajowców, którzy mogliby urozmaicić codzienne życie mieszkańców. Wiem, że przed wojną było ich bardzo dużo.

Uczestnik warsztatów

Zrozumiałem, że życie w wielokulturowym, wielonarodowościowym mieście mogłoby być naprawdę świetne!

Uczestnik warsztatów

Zduńska Wola

Szkoła:
Publiczne Gimnazjum nr 1 im. Tadeusza Kościuszki
Uczniowie:
koło historyczno-regionalne
Nauczycielki:
Elżbieta Karbowiak, Katarzyna Nyklewicz
Eksperci:
Kamila Klauzińska, Tomasz Polkowski
Trenerzy:
Beata Godlewska, Szymon Gotowski

Więcej informacji o Zduńskiej Woli znajdziesz na stronie Wirtualny Sztetl:

Darczyńcy

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.

logo 2

Projekt realizowany w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG.

Obywatele

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.

FOF właściwe