Złoty Stok / Paczków

Pierwsza gmina żydowska działała w Paczkowie już na przełomie XIII i XIV w. W 1349 r.  doszło tam do pogromu ludności żydowskiej oskarżanej o spowodowanie epidemii „czarnej zarazy” i klęski głodu. Po pogromie pozostało w Paczkowie zaledwie kilka rodzin żydowskich oraz dom modlitwy. Odrodzenie życia żydowskiego nastąpiło w XV w. po nadaniu paczkowskim Żydom praw handlowych. Powstała wówczas w mieście ulica Żydowska. Niestety niedługo później w 1559 r. książę Czech wydał przywilej „De non tolerandis Judaeis”, by ostatecznie pozbyć się Żydów z Paczkowa. Ponownie społeczność żydowska zawiązała się w Paczkowie w czasach panowania Królestwa Pruskiego pod koniec XVIII w. W połowie XIX w. w mieście żyło ponad 300 Żydów, co stanowiło prawie 9  proc. całej społeczności miasta. W czasie II wojny światowej w Paczkowie miały miejsce tzw. marsze śmierci, większość Żydów została wówczas rozstrzelana przez Niemców w okolicznych lasach.

Po raz pierwszy w historii Szkoły Dialogu grupę projektową stworzyli uczniowie z dwóch sąsiadujących ze sobą miejscowości –  Paczkowa oraz Złotego Stoku, górniczo-hutniczego średniowiecznego miasteczka słynącego z kopalni złota i arsenu. Zarówno przed trenerkami Szkoły Dialogu – Dorotą Cieślik i Małgorzatą Nowicką, jak i uczniami, stanęło wiele wyzwań, począwszy od logistycznych – uczniowie  pochodzili z różnych klas i szkół oraz miejscowości  – po trudności z odnalezieniem namacalnych śladów wielokulturowego współistnienia na terenach Paczkowa i Złotego Stoku społeczności polskiej i żydowskiej. Do takiego współistnienia doszło  i przypomnienie o nim, jako główny cel projektu Szkoły Dialogu, obrali sobie za cel gimnazjaliści, licealiści i uczniowie technikum. Mimo odległości dzielącej ich miasta niczym średniowieczni górnicy ze Złotego Stoku starali się dokopać  do zapomnianych informacji o własnych miastach i ich dawnych mieszkańcach.

Zadanie ułatwiła im nabyta i przyswojona podczas warsztatów wiedza na temat życia codziennego, tradycji, zasad i obrzędów religijnych dawnych żydowskich mieszkańców polskich miast. Ciekawą lekcją historii okazało się dla uczniów spotkanie z pracownikiem Izby Pamięci w Ząbkowicach Śląskich, p. Ewą Pazdioarą, która przez barwną prezentację z oryginalnymi rekwizytami przybliżyła uczniom elementy religii i obrzędów żydowskich. Tę wiedzę współcześni odkrywcy wykorzystali, aby stworzyć niezapomnianą wycieczkę – spacer po dawnym Paczkowie z elementami gry miejskiej.
Wycieczka obejmowała ruiny cmentarza żydowskiego, ulice i rynek Starego Miasta, zamieszkiwane niegdyś przez Żydów, drogę podmiejską, którą przechodziły marsze śmierci, oraz plac na ul. Wojska Polskiego, gdzie znajdowała się kiedyś synagoga. Projekt młodzieży został uwieczniony w postaci nagrania wideo oraz relacji fotograficznej.

Dziękujemy Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu. Poprzez restytucję mienia ofiar Holokaustu, Claims Conference wspiera organizacje na całym świecie w działaniach edukacyjnych na temat Holokaustu oraz na rzecz zachowania pamięci o ofiarach Zagłady.

Projekt realizowany w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG.

Dziękujemy Friends of the Forum za wsparcie programu edukacyjnego Szkoła Dialogu.