Kalisz

Wizyta Irvinga Kempnera

czerwiec 2015

Spotkania uczniów Szkoły Dialogu z potomkami polskich Żydów są momentem prawdziwego dialogu. Jedno z takich spotkań, pomiędzy uczniami Szkoły Dialogu z Kalisza, a Irvem Kempnerem, którego ojciec pochodzi z Kalisza, odbyło się w czerwcu 2015 roku. Uczniowie zabrali go na wycieczkę po mieście, pokazali, gdzie była żydowska dzielnica, a nawet dotarli do informacji, gdzie mieszkał jego ojciec. Na koniec wręczyli mu prezent – odnalezione kopie świadectwa urodzenia ojca w dwóch językach. To było bardzo wzruszające spotkanie, a tak wspomina je sam przyjaciel Forum, Irv Kempner:

„Dziękuję uczniom dialogu z Kalisza za wspaniałą wycieczkę po rodzinnym mieście mojego ojca. Będę wam dozgonnie wdzięczny za połączenie mnie z rodziną mojego ojca i ich polsko-żydowskim dziedzictwem.

Od zawsze słyszałem opowieści o Kaliszu, rodzinnym mieście mojego ojca, a w tym roku po raz pierwszy miałem okazję tu przyjechać. Żydowska pamięć o zmarłych i historii jest ważnym elementem żydowskiej kultury. Ale w Kaliszu nie ma już Żydów, którzy mogliby o tę pamięć dbać. Nie ma już 20 tysięcy osób, które kiedyś tu mieszkało.

Młodzież, która znała jedynie nazwiska, nie tylko zabrała nas na niesamowitą wycieczkę po Kaliszu i żydowskiej dzielnicy miasta, ale znalazła również miejsce, gdzie mój ojciec mieszkał, o którym nawet nie wiedziałem. Zobaczyliśmy dzielnicę, w której mieszkał.

Potem podczas podsumowania dnia zaprezentowali mi dokumenty, wśród których było świadectwo urodzenia mojego ojca… Bardzo wzruszyło mnie to, że miałem w swoich rękach te dokumenty, że miałem więź i zrozumienie historii tego miasta.

Ta więź nie była bardzo mocna, ale starałem się patrzeć na wszystko oczami mojego ojca – jak to miasto mogło kiedyś wyglądać. Chciałem również zrozumieć to, co stało się z jego rodziną, oraz jaki los spotkał Żydów z tego miasta, bo właściwie niewiele wiedziałem o historii Kalisza.

Raduje serce to, że nie-Żydzi wkładają szczególny wysiłek w zachowanie historii i zrozumienie jej wartości, i choć nie jest to historia, która dotyczy ich bezpośrednio, ma na nich wpływ. Wspaniałe jest również to, że ludzie tacy jak ja, oraz kolejne pokolenia Żydów posiadających więź z tym miejscem, będą mogli poczuć się mile widziani i przyjadą tu, odwiedzą te miejsca i razem będą odkrywać historię. To bardzo poruszające, że istnieje dzisiaj tolerancja, zrozumienie i szacunek… prawdziwy szacunek dla tego dziedzictwa. Dlatego jest to dla mnie tak wzruszające”.

Więcej o Szkole Dialogu w III Liceum Ogólnokształcącym im. Mikołaja Kopernika

Wizyta delegacji z USA i Australii

czerwiec 2015

W środę 10 czerwca 2015 delegacja żydowskich liderów z USA i Australii spotkała się z uczniami Szkoły Dialogu w Grodzisku Mazowieckim, którzy wiosną realizowali swój projekt – film i wycieczkę – śladami dawnych mieszkańców miasta. Gimnazjaliści  przedstawili gościom historię społeczności żydowskiej z tej miejscowości. Grupa była pod wrażeniem pracy i zaangażowania uczniów w projekt. Rabin Wayne Franklin, jeden z uczestników spotkania, napisał nam swoje wspomnienia z tego dnia:

„Na murze niedaleko centrum w Grodzisku Mazowieckim artysta wielkimi literami namalował graffiti. Nienaruszone słowa po polsku brzmią: „Tęsknię za Tobą, Żydzie”. Napis ten nie był pierwszym przystankiem podczas naszej wizyty w Grodzisku, ale stanowił tło dla naszej całej podróży po Polsce. Zdziwienie wywołało to publiczne przyznanie się, że ta ważna grupa już w Grodzisku nie mieszka, i że nie jest to bez znaczenia.

Po spotkaniu z uczniami w szkole, młodzież zabrała nas na wycieczkę po mieście, pokazując ślady dawnej społeczności żydowskiej swojego miasta. Uczniowie byli dumni, że naszą wycieczkę rozpoczynamy na cmentarzu, który niedawno rewitalizowali. Podczas malowania płotu i bramy oraz sprzątania wielu nagrobków, poznawali znaczenie symboli, które znajdowały się na pomnikach. Podzielili się z nami nabytą wiedzą, a niektórzy z nas przeczytali im, a następnie przetłumaczyli, hebrajskie napisy. Ta wspólna wymiana pomogła nam nawiązać między sobą silną więź.

Nasza wycieczka prowadziła nas przez most nad torami. Mogliśmy z tego miejsca dojrzeć stację kolejową, z której Żydzi z Grodziska wywiezieni zostali do warszawskiego getta, a z którego już nie wrócili. Staliśmy w progu domu, gdzie kiedyś mieszkała żydowska rodzina. Ukośny ślad na framudze drzwi wyraźnie wskazywał, że dawniej była w nim mezuza. Zobaczyliśmy też ostatnią zachowaną kuczkę na balkonie na drugim piętrze. Kiedyś żydowska rodzina świętowała tu dary plonów. Zatrzymaliśmy się w między sklepami w centrum miasta, gdzie kiedyś stała synagoga.

Uczniowie z Grodziska uczyli się o Żydach, którzy kiedyś tu mieszkali, oraz o tym, co się z nimi stało. Uczyli się o znaczeniu śladów miejsc związanych z żydowską społecznością, które porozrzucane są po całym świecie. Brakuje jednak Żydów, dzięki którym tętniły one życiem. Niektórzy uczniom trudno było uwierzyć, że my, goście, jesteśmy Żydami, ponieważ nie wyglądaliśmy jak stereotypowi przedwojenni Żydzi, których zdjęcia wisiały w szkolnej gablocie. Nasza obecność była kolejnym krokiem w nauce, że Żydzi nadal żyją. Byliśmy świadomi, że ci młodzi ludzie rozwinęli w sobie poczucie uznania dla duchów swojego miasta, dla żydowskiej tradycji, którą przywrócono dla nich zupełnie niedawno.

Ujął nas ich entuzjazm i duma z nowo nabytej wiedzy o żydowskiej przeszłości miasta. Wizyta ta była pouczająca dla nas wszystkich, ponieważ pozwoliła nam lepiej zrozumieć działania, jakie Forum Dialogu podejmuje w całej Polsce. Młodzi ludzie, którzy dzięki zdobytej wiedzy tęsknią za Żydami, których tu już nie ma, to większa szansa na dobre relacje między Polakami i Żydami w przyszłości.”

Więcej o Szkole Dialogu w Gimnazjum nr 1 im. Noblistów Polskich

Wizyta rodziny Pratt

lipiec 2012

Możliwość spotkania z potomkami żydowskich mieszkańców swojej miejscowości była wyjątkowym przeżyciem dla uczniów z Zespołu Szkół Licealno-Gimnazjalnych w Głownie, którzy wiosną 2012 wzięli udział w programie Szkoła Dialogu. Uczniowie w lipcu gościli w swojej szkole rodzinę Pratt z Australii i oprowadzili ich po miejscach związanych z żydowską historią ich miasteczka, włączając budynek, który najprawdopodobniej był domem ich przodków. Dla większości uczniów był to pierwszy kontakt z przedstawicielami społeczności żydowskiej, zaś zaproszeni goście byli pod ogromnym wrażeniem wiedzy oraz zaangażowania młodych ludzi w upamiętnianie przedwojennej historii miejscowych Żydów.

Więcej o Szkole Dialogu w Głownie

Wizyta grupy amerykańsko-izraelskiej

grudzień 2016

10 grudnia 2016 roku uczestnicy wizyty studyjnej Forum Dialogu z Izraela i USA spotkali się z Karoliną Jakoweńko, liderką dialogu w Będzinie i Gliwicach, aby poznać historię Żydów gliwickich i działania realizowane w mieście na rzecz pamięci. Karolina zabrała uczestników i uczestniczki wizyty w podróż po Gliwicach z XIX i początków XX wieku, kiedy miasto należało do Niemiec, a zatem jego żydowscy mieszkańcy integrowali się  z kulturą i społeczeństwem niemieckim. Można to było zaobserwować podczas spaceru wśród gliwickiej architektury – goście przeszli przez rynek, miejsce po synagodze i tablicę ją upamiętniająca. Następnie udali się do nowo powstałego Domu Pamięci Żydów Górnośląskich – oddziału muzeum w Gliwicach, którego Karolina Jakoweńko jest dyrektorką. Instytucja powstała w odrestaurowanym dawnym domu przedpogrzebowym, w sąsiedztwie cmentarza żydowskiego w Gliwicach. Uczestnicy byli pod wrażeniem odnowionego miejsca oraz działań podejmowanych przez jego pracowników na rzecz badania i upamiętniania dziejów Żydów na terenie Górnego Śląska oraz spotkań i warsztatów dla dzieci, które współorganizuje Karolina.

Więcej o Liderce Dialogu Karolinie Jakoweńko 

Wizyta Minny Zielonki-Packer

lipiec 2012

W lipcu 2012 r. drugoklasiści  z Gimnazjum im. Jana Pawła II w Gąbinie, oprowadzili po żydowskich zakątkach swojej miejscowości Minnę Zielonkę-Packer należącą do Gombin Jewish Historical & Genealogical Society, stowarzyszenia zajmującego się zachowaniem dziedzictwa gąbińskich Żydów. Minna Packer jest autorką filmu „Back to Gombin” („Powrót do Gąbina”) o podróży potomków gąbińskich Żydów po latach do miasta swoich przodków. Celem jej rezydencji artystycznej w Polsce była nauka tolerancji i dzielenie się żydowską historią Gąbina, z którego pochodził jej ojciec, Michael Zielonka-Ber (1915-2006). Urodził się on w Gabinie, gdzie przez stulecia mieszkała rodzina Minny. Jako jedyny z całej gąbińskiej rodziny przeżył II wojnę światową.

Minnie Zielonce towarzyszyło dwóch lokalnych przyjaciół towarzystwa Gombin Society, Sebastian Balko i Łukasz Florkiewicz. Spotkanie było ważne dla obu grup. Dla większości uczniów z gimnazjum w Gąbinie był to pierwszy kontakt z przedstawicielami społeczności żydowskiej, zaś zaproszeni goście byli pod ogromnym wrażeniem wiedzy oraz zaangażowania młodych ludzi w upamiętnianie przedwojennej historii miejscowych Żydów.

Tutaj można obejrzeć film Minny Zielonki-Packer o powrocie do Gąbina.

Więcej o Szkole Dialogu w Gimnazjum im. Jana Pawła II

Wizyta gości z Izraela

czerwiec 2016

Zwycięzcy Szkoły Dialogu 2015 – uczniowie z Wielunia – cały czas działają. W czerwcu 2016 do Szlakiem wieluńskich Żydów / Jews of Wielun zgłosiła się z prośbą o pomoc pani, którą odwiedzili goście z Izraela. Ich rodzina pochodzi z pobliskiego Działoszyna. Nasi absolwenci zostali poproszeni o oprowadzenie grupy po Działoszynie sprzed wojny! O spotkaniu opowiada Katarzyna Tasarz, która prowadziła spacer:

„Do Działoszyna przyjechali Goście z Izraela. Dziadek jednego z panów pochodził stąd. Nasze zwiedzanie rozpoczęliśmy od Placu Wolności. Odwiedziliśmy najważniejsze miejsca w Działoszynie związane z kulturą żydowską. Zwiedziliśmy pozostałość po kirkucie oraz miejsce, gdzie kiedyś znajdowała się synagoga. Przeszliśmy ulicami, gdzie przed wojną mieszkało wiele rodzin żydowskich. Cieszę się, że mogłam oprowadzić Panów po mojej miejscowości. Goście również byli zadowoleni (…). To było wspaniałe przeżycie i mam nadzieję, że jeszcze nie raz będę miała szanse na wcielenie się w rolę przewodnika po mojej rodzinnej miejscowości.”

Wizyta rodziny Goldmanów 

lipiec 2016

Wizyta liderów amerykańskiej społeczności żydowskiej 

październik 2011

Pod koniec października 2011, Forum Dialogu gościło liderów amerykańskiej społeczności żydowskiej. Oprócz Warszawy, Krakowa i Oświęcimia goście odwiedzili również Kutno, miasto na północ od Łodzi, ważny ośrodek społeczności żydowskiej przed wojną i rodzinne miasto jednej z uczestniczek, Irene Pletki.

Uczestnicy delegacji spotkali się z uczniami II Liceum Ogólnokształcącego im. Jana Kasprowicza, którzy wiosną 2011 wzięli udział w programie edukacyjnym Forum – Szkole Dialogu. Po zapoznawczym warsztacie, zaproszeni kutnowscy aktywiści opowiedzieli o działaniach realizowanych w mieście na rzecz upamiętniania przedwojennej społeczności żydowskiej. Grażyna Baranowska z Miejskiej Biblioteki Publicznej przedstawiła założenia realizowanego cyklicznie Festiwalu Szaloma Asza, a Janusz Pawlak opowiedział o swojej  publikacji na temat historii kutnowskiej społeczności żydowskiej. Na koniec licealiści poprowadzili amerykańskich gości śladami kutnowskich Żydów. Trasa wiodła z Liceum Kasprowicza do centrum miasta, gdzie mieściła się synagoga, na ulicę Mickiewicza, aż do cukrowni ,,Konstancja”, na terenie której znajdowało się getto. Była to niezwykła, żywa lekcja historii.

Więcej o Szkole Dialogu w Liceum Ogólnokształcącym im. Jana Kasprowicza

Z wizytą studyjną w Bramie Cukermana

W grudniu 2016 Forum Dialogu zorganizowało tygodniową wizytę studyjną do Polski dla gości z Izraela i Stanów Zjednoczonych. Po pobycie w Warszawie uczestnicy udali się do Skierniewic, Gliwic i Krakowa, zwiedzili też Muzeum i Miejsce Pamięci Auschwitz-Birkenau.

W piątkowy wieczór 9 grudnia spotkali się w Będzinie z Karoliną i Piotrem Jakoweńko oraz Dariuszem Walerjańskim, uczestnikami programu Liderzy Dialogu, aby razem spędzić szabatowy wieczór. W odratowanym i odrestaurowanym dawnym domu modlitwy w jednej z kamienic w Będzinie, którą opiekuje się Fundacja Brama Cukermana, założona przez małżeństwo Jakoweńków, uczestnicy wizyty i goście zasiedli przy jednym stole, aby poznać się i nawiązać więzi.

Podczas rozmów z lokalnymi aktywistami grupa usłyszała o działaniach na rzecz zachowania żydowskiego dziedzictwa Będzina, Zabrza i całego regionu. Rozmowy trwały do późna w nocy, a następnego dnia wątki związane z żydowskim dziedzictwem w regionie kontynuowano podczas wizyty w Gliwicach. Spotkanie to było niezwykle ważne dla wszystkich obecnych.

Więcej o Liderze Dialogu w Zabrzu

Więcej o Liderach Dialogu w Będzinie

Wizyta edukatorów Facing History and Ourselves

sierpień 2015

W sierpniu 2015 po raz trzeci przyjechała do Polski delegacja edukatorów w ramach naszej współpracy z Facing History and Ourselves. Dzięki wsparciu Ambasady RP w Waszyngtonie goście odwiedzili Warszawę, Kraków oraz Muzeum i Miejsce Pamięci Auschwitz-Birkenau. Spotkali się też z uczniami ze Szkoły Dialogu w Końskich, którzy mimo okrojonego składu grupy, pokazali im żydowską historię miasta. Po spotkaniu goście wyrazili swoje podziękowanie i podziw dla pracy uczniów:

„Dziękujemy wam za podjęcie ryzyka, ryzyka uczenia się nie tylko o jasnych stronach historii, ale także tych mroczniejszych. A także podjęcia ryzyka nauczenia o tym nas. Jesteśmy wam bardzo wdzięczni za możliwość poznania tych faktów, ale też, co ważniejsze, niesamowicie doceniamy to, że zależy wam na zmienianiu świata na lepsze (…) po tym co usłyszeliśmy jesteśmy pewni, że wasza społeczność i Polska będą z was dumne” – Jack Fiedler.

„Wiem, że niektóre rzeczy których się nauczyliście wcale nie były przyjemne, i wiem jakiej odwagi wymaga skonfrontowanie się z nie tylko wesołymi, ale także tymi trudniejszymi wspomnieniami. Szczególne wrażenie zrobiły na mnie wasze zdolności badawcze, dzięki którym odkryliście fotografię Leni Riefenstahl i ślady po mezuzie na dawnej Talmud-Torze. Wszyscy macie prawo być bardzo dumni z tego, jak wiele się nauczyliście, i na jak wiele osób wpłynęło wasze dzielenie się wiedzą” – Ellen Friedman.

Więcej o Szkole Dialogu w II Liceum Ogólnokształcącym im. Marii Skłodowskiej-Curie

Wizyta przedstawicieli brytyjskiej społeczności żydowskiej

maj 2015

W dniu 7 maja 2015 uczestników i uczestniczki Szkoły Dialogu z II LO w Końskich odwiedziła grupa przedstawicieli społeczności żydowskiej z Wielkiej Brytanii, zwiedzających Polskę na zaproszenie Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Podczas warsztatów wprowadzających młodzież oraz goście mieli możliwość poznania się, porozmawiania o wrażeniach z Polski, doświadczeniach w pracy nad projektem Szkoły Dialogu, a także o wspólnych zainteresowaniach.

Prowadzona po raz pierwszy przez licealistki i licealistów z Końskich wycieczka była okazją nie tylko do przedstawienia żydowskiej historii ich miejscowości, pokazania odnalezionego śladu po mezuzie, opowiedzenia o wizycie Leni Riefenstahl, przedstawienia życia przedwojennych mieszkańców, ale też wysłuchania ciekawych informacji o judaizmie i kulturze żydowskiej z ust ekspertów, którzy byli wśród gości.

Wizyta studyjna nauczycieli z Milwaukee

listopad 2015

Uczestniczący jesienią 2015 roku w wizycie studyjnej zorganizowanej przez Forum Dialogu nauczyciele z Milwaukee w USA spotkali się z uczniami Zespołu Szkół w Krzepicach – absolwentami programu Szkoła Dialogu. Spotkanie rozpoczęły warsztaty, podczas których uczestnicy rozmawiali ze sobą na temat realizowanego przez młodzież projektu oraz ich zainteresowań i planów. Po czasie spędzonym na wzajemnym poznaniu się absolwenci Szkoły Dialogu wcielili się w rolę przewodników i oprowadzili gości śladami dawnej żydowskiej społeczności Krzepic.

W ramach spaceru, który młodzież przygotowała w trakcie Szkoły Dialogu, przewodnicy-uczniowie pokazali gościom m.in. miejsce nieistniejącej synagogi, ruiny synagogi nad Liswartą, tablicę upamiętniającą ofiary Zagłady oraz zabytkowy żydowski cmentarz. Tam uczestnicy spaceru wysłuchali modlitwy „Awinu Malkejnu” w wykonaniu jednej z uczennic.

Więcej o wrażeniach z Polski można przeczytać we wspomnieniach uczestniczki wizyty Sary Minash z tamtego dnia (poniżej).

Sara Minash wspomina spotkanie w Krzepicach:

„Szarym porankiem wyruszyliśmy z Warszawy do miejscowości Krzepice, gdzie, jak nam powiedziano, uczniowie pod okiem edukatorów Forum uczyli się o żydowskiej społeczności miasteczka, która żyła tam jeszcze przed wojną.

Kiedy wchodziłam do budynku [szkoły w Krzepicach], po mojej twarzy niespodziewanie zaczęły płynąć łzy. Może to przez normalność, jaka tam panowała, zwykły szkolny dzień. Nie ma tu jednak moich kuzynów, którzy w mojej pamięci już na zawsze pozostaną młodzi.

Niedługo później wraz z grupą młodzieży podążaliśmy śladami żydowskiej społeczności Krzepic. Niezwykle wzruszyła mnie dogłębna wiedza uczniów i ich powaga. Moje łzy świadczyły o serdeczności i nadziei na lepsze jutro. Dotarliśmy przed ruiny synagogi w Krzepicach, gdzie młoda dziewczyna perfekcyjnie zaśpiewała po hebrajsku modlitwę na Jom Kipur, Avinu Malkeinu. „Avinu Malkeinu [Nasz Ojcze, Nasz Królu] zgrzeszyliśmy przeciw Tobie”… Płakał każdy z nas. Ile pracy trzeba włożyć w naukę, aby dokonywać takich wyborów i jaki będzie to miało wpływ na nas wszystkich i na mnie.

W drodze na cmentarz żydowski nasza grupa z Milwaukee zebrała trochę kamieni… Niepotrzebnie. Kiedy bowiem dotarliśmy do cmentarza, uczniowie rozdali nam kamienie, które dla nas przygotowali. Podziękowałam uczniom i Forum za ich pracę w imieniu swoim, mojej rodziny, która przeżyła, tych którzy nie przeżyli oraz w imieniu tych ludzi, którzy są na tym cmentarzu pochowani i ich rodzin, którzy zapewne nie przeżyli. Żywię nadzieję, że po tym, czego ta młodzież się nauczyła i co zrobiła, nigdy nie stanie się obojętna na cierpienie innych.

Mój ojciec urodził się i mieszkał w Krakowie, gdzie należał do młodzieżowego ruchu Gordonia. Liderem tego ruchu był A. D. Gordon, który kiedyś powiedział „Światło nie będzie triumfować nad ciemnością jeżeli nie zdamy sobie sprawy z tej prostej prawdy: zamiast walczyć z ciemnością, musimy rozpraszać światło i czynić je mocniejszym.”

To właśnie w działaniach Forum Dialogu widzę pracę nad szerzeniem światła wiedzy, które jako jedyne może wpłynąć na dokonywanie zmian. Forum dało mi promień światła w ciemności, z jaką rozpoczęłam tę podróż. DZIĘKUJĘ!”

Więcej o Szkole Dialogu w Liceum Ogólnokształcącym im. Władysława Broniewskiego