Święto dialogu
„Mam nadzieję, że zdajecie sobie sprawę, że antysemityzm, jak każde inne uprzedzenie, wobec chrześcijan, muzułmanów, osób homoseksualnych czy o innym kolorze skóry, to nienawiść wobec kogoś nie za to, co nam zrobili, ale za to, że są inni. Mają inny kolor skóry, albo inaczej się modlą. Wszystkie uprzedzenia są szkodliwe. W tym świecie, w tym życiu, jeśli chcecie osiągnąć coś dobrego, musicie umieć być otwarci na inność, a nie uprzedzeni wobec niej” – tymi słowami zwrócił się do widowni zgromadzonej 1 marca 2018 roku w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej George Elbaum. Opowiedział o swoim wojennym dzieciństwie i wytłumaczył, dlaczego po 60 latach milczenia poczuł się gotowy, by o nim opowiadać (pełen tekst poruszającego przemówienia George’a Elbauma jest dostępny tutaj). Zarówno jego obecność, jak i słowa wypowiedziane na Gali przypominają nam, że zmierzenie się z historią jest niezbędne w budowaniu lepszej i bardziej otwartej przyszłości.
Te wątki i emocje pojawiły się także w mowach innych gości Gali. Przewodniczący Rady Fundacji Forum Dialogu, Henryk Wujec, mówił o zbieraniu rozproszonych fragmentów polsko-żydowskiej historii jako o czynieniu dobra:
„W filozofii żydowskiej jest pewien taki ciekawy nurt, że w tym świecie, złym, są iskierki dobra (…) To dobro, te iskierki trzeba pozbierać. Jak się je będzie zbierać, to wtedy dobro będzie zwyciężać. Wy zbieracie te iskierki dobra, wy czynicie to dobro”.
„Spotykamy się tutaj z młodzieżą, która wskrzesza pamięć o obywatelach polskich narodowości żydowskiej (…) To wkład nie na poziomie władzy, rządu, tylko na poziomie codziennych działań w swoim otoczeniu”, powiedział Bogdan Borusewicz, Wicemarszałek Senatu RP, komentując wrażenie, jaki zrobiła na nim prezentacja uczniowskich dokonań.
Włodzimierz Paszyński, Wiceprezydent Miasta Stołecznego Warszawy, wyraził swoją wiarę i zaufanie, jakim darzy absolwentki i absolwentów programu Szkoła Dialogu w czasach gwałtownych politycznych zawirowań w sferze stosunków polsko-żydowskich: „Jeżeli się rozlegają słowa haniebne, to trzeba na to reagować. Ja myślę, że uczestnicy tych już dziesięciu lat Szkoły Dialogu wynieśli z niej przekonanie o tym, że odpowiadać trzeba”.
„Jestem tu dziś z Wami, bo kilka polskich rodzin ryzykowało dla mnie swoim życiem. W głębi serca wiedzieli, że robią dobrze. Proszę pamiętajcie o tym stając przed wyborem, bądźcie otwarci a nie uprzedzeni!”
George Elbaum, urodzony w Warszawie Ocalały z Holokaustu, autor „Bez wczoraj, bez jutra. Migawek z dzieciństwa w czasie Zagłady”, gość specjalny Gali Szkoły Dialogu 2017
Gala Szkoły Dialogu 2017 zgromadziła ponad tysiąc dwustu gości. Wśród nich byli uczniowie i uczennice Szkoły Dialogu, ich nauczycielki i nauczyciele, przedstawiciele i przedstawicielki samorządów oraz Przyjaciółki i Przyjaciele Forum, sojusznicy i sojuszniczki, a także reprezentantki i reprezentanci środowiska dziennikarskiego, artystycznego, politycznego i dyplomatycznego.
Swoją obecnością zaszczycili nas między innymi Wicemarszałek Senatu Bogdan Borusewicz, Ambasador Australii Paul Wojciechowski, Wiceambasador Izraela Ruth Cohen-Dar, Zastępczyni Rzecznika Praw Obywatelskich Sylwia Spurek, Wiceprezydent Miasta Stołecznego Warszawy Włodzimierz Paszyński, Naczelny Rabin Polski Michael Schudrich, Henryk Wujec, przewodniczący Rady Fundacji Forum Dialogu, przedstawicielka Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata, oraz gość specjalny Gali, George Elbaum wraz z rodziną.
Gala to doroczne podziękowanie dla wszystkich uczniów i uczennic, którzy wzięli udział w programie Szkoła Dialogu. Celem programu jest inspirowanie młodzieży do samodzielnego dokonywania odkryć, autorskiego upamiętniania żydowskiej lokalnej historii i troski o pamięć o wspólnej przeszłości. Od startu programu w 2008 roku wzięło w nim udział 327 szkół z 215 miejscowości.
W 2017 roku 40 szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych z całej Polski dołączyło do grona Szkół Dialogu, a 14 szkół kontynuowało pracę rozpoczętą podczas warsztatów w poprzednich latach. Gala Szkoły Dialogu to przede wszystkim okazja do uhonorowania uczniów i uczennic uczestniczących w programie Szkoły Dialogu i ich ogromnego wysiłku, który wkładają w przygotowanie projektów upamiętniających dawnych żydowskich mieszkańców ich miejscowości. W tym roku nagrodziliśmy najlepsze i najbardziej przemyślane z tych projektów w czterech kategoriach.
„Szczególnie teraz to przeciwdziałanie stereotypom i postawom dyskryminacyjnym i ksenofobicznym jest bardzo ważne (…) pamięć o przeszłości jest warunkiem budowania społeczeństwa obywatelskiego, otwartego na różnorodność”.
Sylwia Spurek, Zastępczyni Rzecznika Praw Obywatelskich
Nagrodę w kategorii „Wpływ na lokalną społeczność” zdobyli uczniowie i uczennice z Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 2 im. Markiana Szaszkiewicza w Przemyślu, za „przywrócenie pamięci o miejscach i ludziach i za przedstawienie skomplikowanych losów trzech narodów zamieszkujących Przemyśl”. Dla uczniów szkoły z ukraińskim językiem nauczania udział w programie miał dodatkowe znaczenie – jako członkowie mniejszości poczuli wyjątkową empatię względem żydowskiej społeczności tego miasta.
W kategorii „Odkrywanie historii” zwyciężyły uczennice i uczniowie z Zespołu Szkół w Kikole. Jury doceniło ich „wnikliwość poszukiwań w obliczu małej ilości informacji i odwagę w podejmowaniu trudnych tematów związanych z relacjami polsko-żydowskimi”.
Za „Innowacyjność działań” nagrodę otrzymał Zespół Szkół im. Stanisława Staszica w Pile. Uhonorowaliśmy „zorganizowanie obchodów Nocy kryształowej i festiwalu piosenki żydowskiej, a także systemowe rozwiązanie kwestii dostępu do cmentarza żydowskiego”.
W czwartej kategorii, „Różnorodność działań”, nagrodę przyznaliśmy Zespołowi Szkół nr 2 im. Stanisława Staszica w Szamotułach. Uczennice i uczniowie z Szamotuł zwyciężyli dzięki „ogromnej różnorodność działań: organizacji serii spacerów, stworzeniu bogatej i wielospektowej wystawy o historii i kulturze żydowskiej, a także napisanie listów intencyjnych do władz o upamiętnienie miejsc związanych z historią żydowską”. Uczniowie z Szamotuł złożyli pismo do lokalnych władz z prośbą o upamiętnienie cmentarza żydowskiego i miejsca po synagodze. Zaprosili również do swojej szkoły Naczelnego Rabina Polski, by podzielić się efektami swoich badań i posłuchać o współczesnym życiu żydowskim w Polsce.
Podczas Gali Szkoły Dialogu 2017 wystąpiła niezwykła grupa uczniów i uczennic, absolwentek i absolwentów programu z Piły. Na tę okoliczność przygotowali trzy piosenki reprezentujące różnorodność żydowskiej tradycji muzycznej: klasyczną poruszającą balladę „Moje miasteczko Bełz”, popularne w latach 30. tango „Rebeka”, oraz inspirowaną sefardyjską muzyką tradycyjną piosenkę „Muszlo moja”, spopularyzowaną przez Kayę.
Przed Galą odbyły się targi organizacji pozarządowych. Dziękujemy wszystkim obecnym za wspaniale przygotowane stanowiska i wiedzę, którą podzielili się z uczestnikami tegorocznej Gali. Na targach obecne były następujące organizacje i instytucje: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Humanity in Action Polska, Muzeum Historii Polski, Stacja Muranów, JCC Warszawa, Polska Debatuje, Towarzystwo Krajobraz i Fundacja Edukacyjna Jana Karskiego.
Szkoły Dialogu i Gali Szkoły Dialogu nie byłoby bez instytucji, fundacji, firm i osób prywatnych, które wspierają finansowo i organizacyjnie jej realizację. Szczególne podziękowania kierujemy do Teatru Wielkiego – Opery Narodowej oraz do instytucji, które wsparły projekt w 2017 roku i jego uroczyste podsumowanie:
Conference on Jewish Material Claims Against Germany, Dutch Jewish Humanitarian Fund, Friends of the Forum, Miasto Stołeczne Warszawa, Azrieli Foundation, Centrum Badań nad Zagładą Żydów, Centrum Żydowskie w Oświęcimiu, Wydawnictwo Czarne, Stowarzyszenie Żydowskie Czulent, Fundacja Edukacyjna Jana Karskiego, Green Caffè Nero, Grycan Lody od Pokoleń, Muffia Bakery, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Wydawnictwo Nisza, Wydawnictwo Znak, Żydowski Instytut Historyczny.
