Siedlce
Odbudowujemy więzi
Odbudowujemy więzi
wrzesień 2019
Członkowie rodziny Jablon – potomkowie siedleckich Żydów odwiedzili II Liceum Ogólnokształcące z oddziałami dwujęzycznymi im. Królowej Jadwigi w Siedlcach. Przyjazd gości do Polski zorganizowały Zuzanna Rudzińska-Bluszcz, wnuczka Sprawiedliwej wśród Narodów Świata Zofii Olszakowskiej i Judith Greenberg z Nowego Jorku.
Cypora Jabłoń, Zofia Olszakowska i Irena Zawadzka były najbliższymi przyjaciółkami z przedwojennego gimnazjum im. Królowej Jadwigi w Siedlcach. Ich rodziny połączyła także tragiczna historia drugiej wojny światowej. Podczas wojny Cypora z mężem Jakobem i malutką córeczką Rachelą trafili do getta w Siedlcach. Zdając sobie sprawę z tego, co czeka siedleckich Żydów, Cypora jesienią 1942 r. wyszła z getta ze swoja 11 miesięczną córeczką i ukryła ją u rodziny Zawadzkich. Sama wróciła do getta, gdzie pisała pamiętnik obrazujący los społeczności żydowskiej w Siedlcach. Cypora, jej mąż i pozostali członkowie rodziny zginęli podczas Zagłady i tylko mała Rachela przeżyła wojnę dzięki staraniom Zofii Olszakowskiej i rodziny Zawadzkich.
Po wojnie Rachela zamieszkała w Izraelu u swojego stryja, brata Cypory, ale utrzymywała kontakt z Zofią i Ireną, jej przyszywanymi matkami. Więzi przyjaźni przełożyły się także na następne pokolenia: wpierw listownie, potem na żywo, wnuczka Sprawiedliwej – Zuzanna Rudzińska-Bluszcz i kuzynka Ocalałej – Judith Greenberg, również stały się bliskimi przyjaciółkami.
Dzięki staraniom Zuzanny i Judith, 17 członków rodziny Jablon ze Stanów Zjednoczonych, Kolumbii, Izraela i Włoch, przyjechało do Siedlec aby poznać miasto swojego pochodzenia razem z uczestnikami programu Szkoła Dialogu. Podczas prelekcji dla klas pierwszych i drugich Liceum, Judith i Zuzanna opowiedziały historię łączącą ich rodziny i pokazały przedwojenne fotografie z Gimnazjum im. Królowej Jadwigi. Potem, już w gronie grupy projektowej „Po Śladach” i gości z zagranicy, odbyły się warsztaty integracyjne i wspólny spacer po Siedlcach zakończony wizytą na cmentarzu żydowskim. Uczniowie- absolwenci programu Szkoła Dialogu wcielili się w rolę przewodników po swoim mieście i dzielili się swoimi doświadczeniami z odkrywania historii siedleckich Żydów. Dzięki wiedzy, empatii i niezwykłemu zaangażowaniu uczniów z siedleckiej Królówki, dzień spędzony z uczniami był dla gości jednym z ważniejszych doświadczeń ich wizyty w Polsce.
maj 2015
W maju 2015 r. Forum Dialogu gościło delegację z Izraela. Uczestnicy brali udział w intensywnym programie wizyty, podczas której zwiedzili Warszawę, Siedlce, Łódź, Kraków oraz Miejsce Pamięci i Muzeum w Oświęcimiu. Grupa spotkała się w Siedlcach z uczniami i nauczycielami biorącymi udział w programie Szkoła Dialogu, którzy oprowadzili gości po miejscach związanych z żydowską historią swojego miasta. Wycieczka ta miała szczególne znaczenie dla Erez Shani, której rodzina pochodzi właśnie z Siedlec. Swoje doświadczenie z wizyty opisała w artykule dziennikarka Yael Golan Seligman, jedna z uczestniczek:
„Poruszające było dla nas spotkanie z młodymi, nieżydowskimi uczniami, którzy biorą udział w edukacyjnym projekcie Forum. Oprowadzili nas po ulicach swojego miasta, po Siedlcach, i opowiedzieli o żydowskiej historii miasta – to owoc ich badań i rozmów z członkami rodziny i starszymi mieszkańcami.
Pokazali nam miejsce, gdzie stała synagoga i żydowska szkoła, zabrali nas również do muru, który według nich wyznaczał granicę getta.
Podążaliśmy za nimi zafascynowani, podzielając ich entuzjazm. Kiedy rozmawiałam z niektórymi z nich, wciąż się zastanawiałam, dlaczego ich to w ogóle obchodzi, i dlaczego możliwe jest to teraz? Młode kobiety, które są trzecim i czwartym pokoleniem po zakończeniu wojny dokonują czegoś historycznego. Powoli zdałam sobie sprawę, jak to wszystko było podobne, i ile pracy czeka trzecie pokolenie w przywracaniu pamięci i historii przemilczanej przez ich rodziców i dziadków. To ostatnie pokolenie, które może zwrócić się z pytaniami do tych, którzy żyli w tych krytycznych czasach.”
Jagoda Szkarłat marzec 31st, 2017
Posted In: PL Spotkania
listopad 2013
Na początku listopada 2013 Polskę odwiedzili zaproszeni przez Forum przedstawiciele społeczności żydowskiej ze Stanów Zjednoczonych oraz Australii. Uczestnicy wizyty podczas tygodniowego intensywnego programu spotykali się z przedstawicielami świata nauki, polityki, instytucji kulturalnych oraz polskiej społeczności żydowskiej. Niezapomniane wrażenie na gościach wywarło spotkanie z absolwentami programu Szkoła Dialogu w Sandomierzu. Podczas wizyty w II Liceum Ogólnokształcącym im. Tadeusza Kościuszki uczestnicy wizyty rozmawiali z uczniami na temat ich udziału w Szkole Dialogu oraz zostali oprowadzeni śladami żydowskiej społeczności Sandomierza. O spotkaniu z młodzieżą ze Szkoły Dialogu w Sandomierzu australijski dziennikarz, Michael Gawenda wspomniał w napisanym o wizycie w Polsce artykule:
„Śmiały i głośno wyrażany entuzjazm, jaki przepełniał tych młodych ludzi, pojawia się w chwilach kiedy odkrywamy coś, co do tej pory było przed nami ukrywane. To tutaj mieszkało kiedyś wielu Żydów! Kim byli ci ludzie? Kim tak naprawdę jest Żyd? Dlaczego ich już nie ma?
Później, kiedy razem spacerowaliśmy po mieście, młodzież zabrała nas do miejsc, które na nowo nawiązują do życia społeczności żydowskiej. Razem staliśmy przed pokrytym mchem grobem, z nagrobków już dawno zniknęły litery. Potem w kawiarni kosztowaliśmy lokalne jabłka oraz ciasto upieczone dla nas przez młodzież.
Agata zapytała mnie skąd znam niektóre polskie słowa. Odpowiedziałem jej, że kiedy byłem dzieckiem moi rodzice mówili do siebie po polsku żebym nie mógł ich zrozumieć.
– Skąd pochodzili? – zapytała.
Odparłem, że mama była z Łodzi, a tata pochodził z małego miasta Łowicz.
– Jesteś więc Polakiem – stwierdziła.
Nie wiedziałem, co powiedzieć. Moi rodzice, których rodzina od pokoleń mieszkała w Polsce, nie uważali się za Polaków. Dla nich Polska nie była niczym więcej jak miejscem śmierci. Ich rozgoryczenie nie wynikało jedynie z okresu ludobójstwa, choć okres ten wpłynął i zniekształcił ich pogląd o Polakach i polskim antysemityzmie.
– W pewnym sensie chyba jestem Polakiem – stwierdziłem i zapytałem ją – Czy ty uważasz mnie za Polaka?
– Oczywiście – odparła z uśmiechem.
W szkołach w całej Polsce uczniowie biorą udział w takich projektach, jak ten w Sandomierzu. Zastanawiałem się, co z tych odkryć pozostanie dla uczniów, którzy wcześniej nie mieli najmniejszego pojęcia o tym, że kiedyś w ich mieście mieszkali Żydzi. Ich rodzice nigdy nie opowiadali im o Żydach z ich miasta. Ani ich dziadkowie. Władza komunistyczna z determinacją chciała wyplenić w Polakach pamięć o Żydach. Kiedy jednak podróżowałem po Polsce, a w jakimś sensie młodzież z Sandomierza mi towarzyszyła, pomyślałem, że nie da się odwrócić przeszłości, ale możliwe jest jej przywrócenie”.
Jagoda Szkarłat marzec 28th, 2017
Posted In: PL Spotkania
wrzesień 2016
Byliśmy pierwszymi osobami, które od lat 40. XX wieku świętowały szabat w Rabce Zdrój. Wielu Żydów z Rabki wywieziono do położonego niedaleko obozu śmierci, podczas gdy innych rozstrzelano na terenie szkoły SS, którą utworzono w mieście. Grupa osób z Temple Emanu-El z Providence w stanie Rhode Island w USA, razem przyjaciółmi z Nowego Jorku i Massachusetts, przyjechała spędzić Szabat w tym malowniczym mieście, nie znając nawet jego przerażającej historii. Szabat przywitaliśmy wraz z uczestnikami programu Liderzy Dialogu, prowadzonego przez Forum Dialogu, a także z pracownikami biura fundacji. Nasz Szabat w Rabce był niezapomnianym czasem modlitwy i nauki, uczty i spacerów, ale przede wszystkim czasem nawiązywania nowych przyjaźni.
Mieliśmy w grupie dwóch rabinów, którzy przewodzili śpiewom podczas piątkowych uroczystości, a podczas wieczerzy wyjaśnili znaczenie pieśni i rytuałów. Zapaliliśmy świece szabasowe, odmówiliśmy Kiddush nad winem oraz podziękowaliśmy za posiłek nad chałkami. Kiedy przy stole szabatowym są dzieci, błogosławimy je modlitwą z Księgi Liczb, modląc się do Boga o ochronę, łaskę i pokój. Zwyczaj ten wyjaśniliśmy naszym nowym przyjaciołom, Karolinie, Narcyzowi i Michałowi. Karolina z mężem oraz Narcyz z żoną pobłogosławili swoje dzieci, a wszyscy mogliśmy uczestniczyć w tej pięknej, duchowej chwili. Pomimo różnych tradycji religijnych, języka czy pochodzenia, nawiązaliśmy ze sobą więź. Ciepło i spokój, jaki niesie ze sobą Szabat, wzbogacił suto zastawiony stół. Nasi przyjaciele opowiadali nam historie, które odkryli podczas poszukiwań, a które dały im siłę do ujawnienia prawdy o tragicznym końcu społeczności żydowskiej w Rabce. Dla nas wszystkich był to bardzo wzruszający wieczór.
Szabat jest czasem podnoszącym na duchu, czasem odprężenia, czasem refleksji i spędzania czasu w dobrym towarzystwie. Jest czasem na wyciszenie się.
Narcyz i Michał zabrali nas w szabatowy poranek na spacer po mieście, oprowadzając po miejscach, gdzie mieściły się kiedyś żydowskie sklepy. Opowiadali poruszające historie o tym, co stało się z ich właścicielami i rodzinami. Zaprowadzili nas do dzielnicy, w której mieszkało wielu miejscowych Żydów, oraz pokazali schody prowadzące do miejsca, gdzie stała synagoga. Przez wiele lat schody były zakopane i pokryte trawą. Narcyz i Michał zbadali stare fotografie tego miejsca, dzięki czemu dokładnie określili ich lokalizację. Po dokładnym zbadaniu, przez wiele miesięcy pracowali w pocie czoła, aby te schody odkryć. Mieliśmy okazję wspiąć się po schodach, które dzisiaj prowadzą do pustego miejsca, gdzie kiedyś synagoga w Rabce górowała nad okolicą. Następnie Narycz zaprosił nas na poczęstunek do ogrodu swojego rodzinnego domu, który kiedyś był domem rabina. Skosztowaliśmy tam ciasta śliwkowego własnej roboty, upieczonego przez jego żonę, a także poczęstowano nas napojami oraz winogronami, które rosły na krzewach winnych w ogrodzie, gdzie siedzieliśmy. Narcyz ze wzruszeniem mówił nam, jakim przywilejem jest dla niego goszczenie w swoim domu dzieci Abrahama. Byliśmy niezmiernie poruszeni jego słowami pełnymi miłości i przyjaźni.
Po obiedzie Michał opowiedział nam, jak lokalna szkoła przekształcona została przez SS w akademię morderców. Żydzi mieli nadzieję, że mury szkoły schronią ich przed łapanką Nazistów, ale stały się głównym miejscem docelowych czynów okupantów. Ich obecność zmieniła piękno i spokój Rabki. Nasi nowi przyjaciele roztaczali wokół nas poczucie komfortu i bezpieczeństwa. To samo czuliśmy od innych mieszkańców Rabki, którzy dołączyli do nas na ostatni posiłek Szabatu oraz byli z nami podczas ceremonii hawdali, kończącej nasz niezapomniany dzień nadziei i pokoju. Towarzyszący nam ludzie i uprzejmość, z jaką spotkaliśmy się podczas Szabatu, dało nam do myślenia jak inaczej wszystko mogło wyglądać. Jesteśmy pewni, że przyszłość rysuje się w jasnych barwach, a Liderzy Dialogu Forum pokazują drogę , którą należy podążać.
Jagoda Szkarłat marzec 27th, 2017
Posted In: PL Spotkania
wrzesień 2016
Wyjątkowym wydarzeniem podczas wizyty studyjnej przedstawicieli społeczności żydowskiej z USA, która odbyła się w początku września 2016 r. była kolacja szabatowa w Rabce Zdroju. Kolacja zgromadziła uczestników wizyty, kilkoro uczniów biorących udział w Szkole Dialogu w 2015 roku oraz Liderów Dialogu z okolicy – Narcyza Listkowskiego, Michała Raptę i Karolinę Panz wraz z rodzinami oraz zaproszonych gości. Razem zapalili świece, prowadzili szabatowe refleksje i śpiewali pieśni. Był to wieczór pełen wzruszeń dla wszystkich obecnych.
Następnego dnia ponownie spotkali się, aby wraz z Narcyzem Listkowskim i Michałem Raptą zwiedzić miejsca związane z żydowską historią Rabki. Dzień zakończyła ceremonia hawdali, czyli zakończenia szabatu, w której wzięli udział goście z USA, Liderzy Dialogu wraz z rodzinami i zaproszeni goście z Rabki Zdroju. Rabin Wayne Franklin, jeden z uczestników wizyty, wspomina ten dzień następująco:
„Byliśmy pierwszymi osobami, które od lat 40. XX wieku świętowały szabat w Rabce Zdrój. Grupa osób z Temple Emanu-El z Providence w stanie Rhode Island w USA, razem przyjaciółmi z Nowego Jorku i Massachusetts, przyjechała spędzić Szabat w tym malowniczym mieście, nie znając nawet jego przerażającej historii. Szabat przywitaliśmy wraz z uczestnikami programu Liderzy Dialogu, prowadzonego przez Forum Dialogu, a także z pracownikami biura fundacji”. Czytaj więcej…
sierpień 2015
Podczas tygodniowej wizyty studyjnej do Polski w sierpniu 2015 r., organizowanej przez Forum Dialogu we współpracy z Ambasadą RP w Waszyngtonie, amerykańscy nauczyciele współpracujących z Facing History and Ourselves odwiedzili Rabkę Zdrój. Dla wielu najważniejszym punktem wizyty było spotkanie z Liderami Dialogu Narcyzem Listkowskim i Michałem Raptą w Rabce-Zdroju, którzy opowiedzieli gościom o swoich działań na rzecz zachowywania żydowskiego dziedzictwa miejscowości.
sierpień 2014
Izraelczycy biorący udział w wizycie studyjnej organizowanej przez Forum Dialogu odwiedzili w maju 2014 roku Rabkę Zdrój. Byli bardzo poruszeni gościnnością Narcyza Listkowskiego i Michała Rapty, Liderów Dialogu działających na rzecz zachowania dziedzictwa żydowskiego w Rabce. Narcyz wraz z Michałem pokazali grupie miejscowość, a przede wszystkim schody do byłej synagogi, które zostały przez nich odkryte i odkopane. Narcyz Listkowski zaprosił grupę do swojego domu, który znajduje się w dawnym domu rabina i jednocześnie budynku mykwy.
Więcej o Liderze Dialogu Narcyzie ListkowskimJagoda Szkarłat marzec 27th, 2017
Posted In: PL Spotkania
listopad 2015
Uczestnicy wizyty studyjnej z USA, Kanady i Wielkiej Brytanii odwiedzili Opoczno w listopadzie 2015 r. Spotkali się tam z uczniami liceum, którzy brali udział w prowadzonym przez Forum programie Szkoły Dialogu. Po krótkim zapoznaniu się, uczniowie zabrali naszą grupę na wycieczkę śladami żydowskich mieszkańców miasta.
Jedna z uczestniczek spotkania, Susan Wolf Turnbull, przesłała potem uczniom list z podziękowaniem: „Chciałabym podziękować Wam za wspaniałe przyjęcie podczas zorganizowanej przez Forum Dialogu wizyty w Opocznie. Możliwość zobaczenia Waszego miasta przez pryzmat Waszych opisów żydowskich miejsc, które już nie istnieją, była wspaniałym doświadczeniem.
Przez stulecia nasze rodziny żyły obok siebie w całej Polsce. Dziś Wasza praca i Wasza wiedza o dziejach społeczności żydowskiej kontynuuje ten historyczny związek. Głęboko wierzymy, że dzielenie się tą wiedzą z Waszymi przyjaciółmi i rodzinami pomaga walczyć ze stereotypami i mitami na temat Żydów…
Wszystkiego dobrego. Mierzcie wysoko, i nigdy nie przestawajcie się uczyć!”.
Jagoda Szkarłat marzec 24th, 2017
Posted In: PL Spotkania
sierpień 2014
Pod koniec sierpnia 2014 roku młodzież z Nowego Targu gościła Izraelczyków. Mimo deszczu, mgły i faktu, że wciąż trwały wakacje, uczniowie z I Liceum Ogólnokształcące im. Seweryna Goszczyńskiego w Nowym Targu pokazali uczestnikom wizyty studyjnej z Izraela najważniejsze miejsca związane z lokalną żydowską historią swojego miasta. Wśród goszczonej przez uczniów grupy był wiceprezydent Tel Awiwu, urzędnicy miejscy, działacze kultury, reżyserzy i dziennikarze.
Jagoda Szkarłat marzec 23rd, 2017
Posted In: PL Spotkania
czerwiec 2015
W piątek 19 czerwca uczennice i uczniowie III klasy gimnazjum „Wyspianum” w Mławie, którzy zwyciężyli w programie „Szkoła Dialogu” w 2014 roku, zaprezentowali swój projekt australijskiej grupie potomków polskich Żydów z Jewish Museum of Australia. Uczniowie zabrali gości na wycieczkę, która specjalnie dla nich została przetłumaczona na angielski. Przygotowali też mnóstwo innych niespodzianek: wystawę, prezentację swojego projektu, przypinki z logo projektu, pamiątkowe teczki i zdjęcia. Wycieczka była dla uczniów okazją do opowiedzenia, w jaki sposób projekt zmienił ich postrzeganie miasta.
Dzień był wielkim sukcesem, a goście nie potrafili wyjść z podziwu dla zaangażowania uczniów i szkoły. Po obejrzeniu pracy uczniów, goście przyznali, że ich projekt rzeczywiście zasługiwał na pierwsze miejsce. Jeden z gości, Paul Forgasz, powiedział nam o dniu spędzonym z uczniami w tych słowach:
„Któż z nas mógł sobie w ogóle wyobrażać, że w Polsce młodzież robi dzisiaj tak wspaniałe rzeczy? Przyjechałem do Polski pełen stereotypów, które Żydzi zazwyczaj przywożą do Polski. Wystarczyło, że zobaczyłem prezentację [uczniów], już otworzyły mi się oczy… Ale dopiero zobaczenie ich [projektu] w przestrzeni, w rzeczywistości… te dzieciaki są naprawdę inspirujące!
Kto by pomyślał, że to, co zobaczyliśmy, jest możliwe? A do tego za całą tą fantastyczną pracę odpowiada polska organizacja.”
maj 2014
Rektor Brandeis University, dr Fredrick Lawrence, wraz z żoną odwiedzili 9 maja 2014 Mławę, miejsce narodzin ojca pani Lawrence. Przodkowie Kathy Lawrence posiadali w tym mieście garbarnię i byli aktywni w miejscowej społeczności żydowskiej. Podczas wizyty uczniowie z Gimnazjum im. Józefa Ostaszewskiego, które uczestniczyło w programie Szkoła Dialogu, zwiedzili z państwem Lawrence miejscowość, pokazując im między innymi cmentarz żydowski oraz miejsca, gdzie stały kiedyś mławska synagoga i mykwa.
Jagoda Szkarłat marzec 23rd, 2017
Posted In: PL Spotkania
maj 2016
Uczestnicy Polsko-Żydowskiego Programu Wymiany spotkali się 14 maja 2016 r. z młodzieżą z Gimnazjum Miejskiego nr 2 im. Jana Pawła II w Mińsku Mazowieckim, uczniami Szkoły Dialogu. Młodzież zaprezentowała gościom swój projekt i oprowadziła ich szlakiem żydowskiej społeczności miasta.
Jagoda Szkarłat marzec 22nd, 2017
Posted In: PL Spotkania
czerwiec 2015
W dniu 22 czerwca 2015 r. rodzina Geluda/Gildar odwiedziła Maków Mazowiecki i spotkała się z uczniami, którzy brali udział w Szkole Dialogu. Dwunastoosobowa rodzina z USA to potomkowie makowskich Żydów. Dla wielu z nich była to pierwsza okazja do zobaczenia miejsca, w którym mieszkali ich przodkowie. Po warsztatach uczniowie I klasy gimnazjum z Zespołu Szkół nr 1 zabrali gości na wycieczkę po swoim mieście śladem jego żydowskiej historii.
W spotkaniu wzięli również udział nauczyciele, dyrektor szkoły i przedstawiciele urzędu burmistrza. Inicjator spotkania, pan Richard Weintraub, podziękował uczniom za ich zaangażowanie. Wygłosił krótkie przemówienie po polsku. Przez wiele tygodni ćwiczył tekst, żeby móc uczniom podziękować w ich ojczystym języku.
Jagoda Szkarłat marzec 22nd, 2017
Posted In: PL Spotkania
sierpień 2015
Na przełomie lipca i sierpnia 2015 r. odbyła się wizyta edukatorów zrzeszonych w izraelskim stowarzyszeniu ADAM le’ ADAM, którego celem jest popularyzacja idei spotkań między Polakami i Izraelczykami i ich wpływu na współczesne dyskusje w obu krajach oraz tożsamość ich mieszkańców. Po raz pierwszy wizyta tej grupy została zorganizowana w ramach współpracy między Instytutem Polskim w Tel Awiwie, ADAM le’ ADAM oraz Forum Dialogu. Podczas tygodniowej wizyty uczestniczy mieli okazję poznać Warszawę, Łódź, Kielce i Kraków. Spędzili również dzień z uczniami z Kłobucka, zapoznając się z ich działaniami w ramach programu Szkoła Dialogu.
Mimo tego, że spotkanie wypadło w środku wakacji i dzień był upalny, najaktywniejsza grupa uczniów stawiła się na spotkanie i poprowadziła wycieczkę po żydowskich śladach w swoim miasteczku. Po warsztacie integracyjnym edukatorzy z ADAM le’ADAM udali się na rynek i obeszli ulice kiedyś zamieszkane przez żydowskich mieszkańców prowadzeni opowieściami uczniów. Ostatnim odwiedzonym miejscem był cmentarz żydowski, na którym zachowała się jedna macewa. Goście z Izraela odmówili kadisz ku czci zmarłych. Dla uczniów była to wyjątkowa chwila. Dzięki ich działaniom w Kłobucku wypowiedziane zostały słowa hebrajskiej modlitwy po raz pierwszy od wielu lat.
Jagoda Szkarłat marzec 20th, 2017
Posted In: PL Spotkania
